Wielkanoc = Pascha
Na wstępie należy zaznaczyć, że Wigilia Paschalna nie należy do Wielkiej Soboty, lecz rozpoczyna Święta Zmartwychwstania Pańskiego. Liturgia ta jest zwieńczeniem Triduum Paschalnego (Świąt Paschalnych). Co oznacza pojęcie „Święta Paschalne”? Są to inaczej Święta Wielkanocne. Określenie „pascha” jest używane jedynie w języku kościelnym. Jakie jest znaczenie słowa „pascha”? Z języka hebrajskiego jest to „przejście”. Spoglądając na historię zbawienia można odnaleźć wiele takich pasch (przejść):
1. Pascha stworzenia – przejście z nie-bytu do egzystencji całego świata, co zostało opisane na pierwszych stronicach Biblii (Księga Rodzaju).
2. Pascha Izraela – przejście Narodu Wybranego z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej, co ukazano w obrazie wędrówki synów Abrahama przez Morze Czerwone pod wodzą Mojżesza. Ta ucieczka z Egiptu poprzedzona została przejściem anioła śmierci zabijającego wszystkich pierworodnych synów w domach Egipcjan. Na pamiątkę tamtej nocy Żydzi obchodzili i do dziś świętują swoją największą uroczystość religijną.
3. Pascha Chrystusa – przejście Jezusa ze śmierci do życia, celebrowane w tajemnicy Jego Śmierci i Zmartwychwstania. Warto dodać jako ciekawostkę, że Zbawiciel został ukrzyżowany w Wigilię Paschy żydowskiej w świętym mieście Jerozolimie.
4. Pascha chrześcijanina – przejście z niewoli grzechu i szatana do wolności dzieci Bożych, dzięki zasługom Jezusa Chrystusa wysłużonym w tajemnicy Jego paschy. W tę tajemnicę paschy-przejścia chrześcijanin wchodzi poprzez chrzest.
Warto zwrócić uwagę i przeanalizować poszczególne części Wigilii Paschalnej, której obrzędy składają się z czterech części, z których każda powiązana jest z bogatą symboliką życia:
LITURGIA ŚWIATŁA:
Po zapadnięciu nocy (według czasu żydowskiego jest to już niedziela), Kościół gromadzi się aby sprawować najważniejszą mszę w ciągu całego roku, która nazywa się Wigilią Paschalną. Lud gromadzi się przed kościołem, aby tam kapłan poświęcił ogień i zapalił ogromną świecę zwaną Paschałem, symbolizującą Zmartwychwstałego Chrystusa. Na Paschale znajdują się charakterystyczne symbole: krzyż, pięć ziaren kadzidła (pięć ran Chrystusa), pierwsza i ostania litera alfabetu greckiego (Alfa i Omega – Chrystus jest wieczny) i bieżący rok (Chrystus jest teraz). Podczas procesji do kościoła wierni zapalają od Paschału przyniesione świece (najlepiej od chrztu), aby w ten sposób rozproszyć ciemności panujące w kościele, które symbolizują śmierć i grzechy ludu. Po dojściu do ołtarza zapala się w kościele wszystkie światła i kapłan śpiewa najpiękniejszy hymn kościelny, który nazywa się Orędzie Paschalne (Exultet).
Ogień – może być tak żywiołem niszczycielskim, jak i jednocześnie ogrzewając pozwala przetrwać chłód, a także oświetla ciemności nocy. Ogień w Biblii był też znakiem objawienia się Boga, który ukazał się Mojżeszowi w krzaku gorejącym i zstąpił w osobie Ducha świętego na Maryję i Apostołów w dniu Pięćdziesiątnicy. Ten symbol może być w rzeczywistości ukazany w trakcie trwania Wigilii Paschalnej, jeśli zaczyna się ona w ciemności, jeśli ogień istotnie rozświetla noc, jeśli wnoszony do ciemnego kościoła paschał i trzymane przez wiernych świece dają naprawdę światło. Uzupełnieniem tej głębokiej w wymowie liturgii światła jest starożytny hymn Exultet opowiadający o Wielkiej Nocy Paschy Chrystusa, której uświęcająca siła oddala zbrodnie, z przewin obmywa, przywraca niewinność upadłym, a radość smutnym, rozprasza nienawiść, usposabia do zgody i ugina potęgi. Jest to noc, w której niebo łączy się z ziemią, świat żywych przenika się ze światem umarłych. Chrystus niesie Odkupienie wszystkim stanom Kościoła, ma to wymiar kosmiczny i nadnaturalny.
LITURGIA SŁOWA:
Lekcjonarz w tym dniu przewiduje dziewięć czytań biblijnych: siedem starotestamentalnych, epistołę oraz ewangelię, które są przeplatane psalmami responsoryjnymi i modlitwami. Wymagane jest odczytanie co najmniej 3 fragmentów ze Starego Testamentu, z Prawa i Proroków, a także Wj 14,15-15,1, mówiący o przejściu przez Morze Czerwone. Po tym czytaniu lektor nie mówi „Oto słowo Boże”, gdyż śpiewane po nim responsorium jest kontynuacją tego czytania. Wykaz czytań i psalmów:
Rdz 1,1-2,2 (opis stworzenia świata i człowieka)
Ps 104,1-2a.5-6.10.12-14.24.35c;
Ps 16,5.8-11;
Wj 14,15-15,1 (przejście Izraelitów przez Morze Czerwone; Po tym czytaniu nie mówi się „Oto słowo Boże”, ani „Bogu niech będą dzięki”, gdyż wyraża to pieśń (responsorium), która jest dalszym ciągiem czytania – tzw. „Kantyk Mojżesza”);
Wj 15,1-2.4-5.17ab-18;
Iz 54,4a.5-14 (obietnica Pana dla Jerozolimy);
Ps 30,2.4-6a.11-13;
Iz 55,1-11 (wezwanie do nawrócenia, obietnica dla nawróconych);
Iz 12,2-5;
Ba 3,9-15.32-4,4 (Pan zna Izraela);
Ps 19,8-11;
Ez 36,16-17a.18-28 (obietnica oczyszczenia i wyzwolenia Izraela);
Ps 42,2-3; 43,3-4;
Ps 118,1-2.16-17.22-23;
Po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu i modlitwie, kapłan intonuje hymn Chwała Bogu na wysokości, w trakcie którego, podobnie jak podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, uderza się we wszystkie dzwony, grają organy (kołatki zastępuje się dzwonkami i gongiem). Zapalane są światła w świątyni i świece na ołtarzuPo uroczystym hymnie celebrans odmawia kolektę. Następnie lektor odczytuje Epistołę, a później śpiewane jest uroczyste Alleluja (które w Liturgii nie było używane od Środy Popielcowej) i psalm responsoryjny. Potem kapłan czyta Ewangelię i wygłasza homilię.
Słowo Boże - jest ono przede wszystkim stwórcze. Mówi o tym opis stworzenia świata opisujący pierwszą paschę – przejście z nie-istnienia do istnienia. Czytania, których w tę noc jest bardzo wiele, wiodą nas przez całą historię zbawienia, poprzez Abrahama, przejście Hebrajczyków przez Morze Czerwone, teksty prorockie zapowiadające odnowienie przymierza Boga z Jego ludem, aż po opis radości poranka wielkanocnego. Kościół śpiewa radosne Chwała na wysokości Bogu, biją wszystkie dzwony, bo Chrystus rzeczywiście zmartwychwstał, pokonał śmierć, piekło i szatana.
LITURGIA CHRZCIELNA:
Następną częścią mszy jest Liturgia Chrzcielna (wody). Na początku lud wraz z celebransem wzywa wstawiennictwa wszystkich świętych i patronów śpiewając Litanię do Wszystkich Świętych. Poświęcona jest woda chrzcielna, w której Kapłan zanurza paschał (poprzez jedno lub trzykrotne zanurzenie w niej paschału). Trzymając w rękach zapalone Świece, lud odnawia swoje przyrzeczenia chrzcielne. Kapłan kropi wiernych wodą chrzcielną, aby w ten sposób przypomnieć wszystkim zebranym paschę chrześcijanina. Jeżeli we wspólnocie obecni są katechumeni, udziela się im chrztu i bierzmowania (drugi z sakramentów wyłącznie biskup).
Woda - dla ludzi żyjących na skraju pustyni woda była czymś podstawowym. Obecna cywilizacja, żyjąca w czasach rozmaitych klęsk naturalnych (w postaci suszy), tę wymowę wody coraz lepiej pojmuje. Jest tutaj również znacznie głębszy, bardziej wymowny sens wody. Jako, że obecny świat coraz bardziej przypomina wyschniętą studnię, pustynię duchową, woda ma go ożywić, pobudzić duchowość, odnowić to, co w duszy i wierze człowieka, jako istoty stworzonej przez Boga obumarło. Woda nie jest tylko czymś, co obmywa z brudu, woda jest konieczna do życia, daje owo życie, bez niej nie jest ono możliwe. Wigilia Paschalna w starożytnym Kościele była czasem udzielania chrztu, jako że chrzest to pascha chrześcijanina, czyli jego pierwsze i podstawowe przejście z królestwa szatana do Królestwa Bożego. Dlatego po wezwaniu świętych w tę noc, poświęca się wodę, kropi się nią wierzących, którzy, trzymając zapalone (najlepiej swoje od chrztu) świece, uroczyście odnawiają przyrzeczenia chrzcielne: wyrzekają się szatana i wyznają wiarę w Boga. Woda była tak narzędziem kary (potop za dni Noego), jak i nagrody (wody chrztu wyrywające ochrzczonego z grzechu, tj. faktycznej władzy diabła nad człowiekiem).
LITURGIA EUCHARYSTII:
Jest to ostatnia część liturgii Wigilii Paschalnej. W jej trakcie wierni przyjmują konsekrowany chleb (Ciało Chrystusa). Nie różni się ona od liturgii eucharystycznej podczas każdej mszy świętej.
Ceremonię kończy uroczysta procesja rezurekcyjna z Najświętszym Sakramentem, wokół kościoła, który okrąża się raz, lub trzy razy. Procesja jest radosnym ogłoszeniem zmartwychwstania Chrystusa i wezwaniem całego stworzenia do udziału w triumfie Zmartwychwstałego. Jeśli odbywa się po Wigilii Paschalnej, wówczas ma miejsce bezpośrednio po modlitwie po komunii. Następnie udzielane jest błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem. Jeśli jednak procesja się nie odbywa, liturgia kończy się uroczystym błogosławieństwem. Po nim następuje rozesłanie. W niektórych kościołach procesja następuje nie po Wigilii Paschalnej, a przed pierwszą mszą poranną w niedzielę (zazwyczaj jak jest jeszcze ciemno, bądź zaczyna świtać (między 5 a 6 rano – po nocy czuwania, świętej i wielkiej Nocy Zmartwychwstania następuje radosnym i triumfalny pochód uczniów Chrystusa). Rozpoczyna się ona wtedy przy Grobie Pańskim, przy którym kapłan radośnie śpiewem oznajmia zmartwychwstanie Chrystusa wobec zgromadzonego ludu i świata. Po powrocie do kościoła odśpiewuje się uroczysty Hymn Te Deum (Ciebie, Boga wysławiamy).
Chleb - ten zwyczajny pokarm, przez Chrystusa przemienia się w Jego chwalebne i zmartwychwstałe Ciało. W ten sposób chrześcijanie biorą udział w tajemnicy Paschy Chrystusa, Jego przejścia ze śmierci do życia.
Tak też obchodząc uroczystość Wigilii Paschalnej, wszyscy wierni chrześcijanie zanurzają się (podobnie jak poprzez ostatnie trzy dni w cierpieniu i śmierci) w radosnym zmartwychwstaniu Pana Jezusa Chrystusa.
Niechaj wszystkim zajaśnieje światło nieznające zmierzchu – Zmartwychwstały Jezus Chrystus! AMEN!
Autor rozważania skorzystał ze źródła umieszczonego na stronie:
Piotr Żak – rocznik 1990, magister stosunków międzynarodowych (Uniwersytet Jagielloński) oraz magister amerykanistyki (Uniwersytet Jagielloński), oba tytuły uzyskane w 2014 roku. Zainteresowania naukowe: historia, dyplomacja, prawo międzynarodowe publiczne oraz teologia. Planowany doktorat w zakresie nauk społecznych, stricte stosunków międzynarodowych. W wolnych chwilach: podróże, fotografia przyrody oraz bieganie i jazda na rowerze. Członek Związku Strzeleckiego „Strzelec” Równość Wolność Niepodległość. Numer ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9145-2816.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz