Czym jest esej?
Esej to szkic filozoficzny,
naukowy, publicystyczny lub krytyczny, zazwyczaj pisany prozą, swobodnie
rozwijający interpretację jakiegoś zjawiska lub dociekanie problemu,
eksponujący podmiotowy punkt widzenia oraz dbałość o piękny i oryginalny sposób
przekazu. Wywód myślowy zawarty w eseju w małym na ogół stopniu respektuje
standardowe metody rozumowania. Obok związków logicznych występują w nim nie
skrępowane rygorami naukowymi skojarzenia pomysłów, a obok zdań weryfikowalnych
– poetyckie obrazy, paradoksalne sformułowania, błyskotliwe aforyzmy, nierzadko
elementy narracyjne lub liryczno-refleksyjne.
Wyznaczniki dobrego eseju
1. Decydującą rolę w eseju pełni funkcja estetyczna. Język eseju powinien być kunsztowny, zbliżony do stylu wysokiego, wyrafinowany i świadczący o oczytaniu i elokwencji autora.
2. Esej jest otwartą formą literacką. Autor podejmuje swoistą próbę dotarcia do meritum zagadnienia, które porusza, lecz nie przedstawia wszystkich argumentów, dokonując ich subiektywnej selekcji. W ten sposób sygnalizuje istnienie problemu i zmusza czytelnika do zastanowienia się nad nim. Często esej sprawia wrażenie nieukończonego, a jego luźna kompozycja potwierdza kunszt literacki autora.
3. Esej ma charakter czysto subiektywny, uwidaczniając indywidualne podejście autora do poruszanego tematu, który wygłasza swoje przekonania poprzez różnorodne skojarzenia. Esej jest więc zapisem toku myśli autora i stanowi jego punkt widzenia.
4. Esej ma charakter asocjacyjny (przypadkowy). Opiera się na zasadzie luźnych skojarzeń, brak w nim jakiegokolwiek porządku (chronologicznego, tematycznego) czy też hierarchizacji przedstawianych argumentów. Jest ciągiem skrótów myślowych, przez co sprawia wrażenie fragmentaryczności.
5. Cechą charakterystyczną eseju jest synkretyzm gatunkowy i rodzajowy. Łączy w sobie cechy wielu gatunków literackich, przez co trudno jest go zakwalifikować do jednego ze znanych rodzajów literackich.
6. Jedną z cech stylu eseju jest intertekstualność. Autor może wykorzystywać różne cytaty, aforyzmy, odniesienia do innych dzieł literackich i kulturalnych, a także może wplatać aluzje historyczne i filozoficzne.
7. W tok wypowiedzi autor może wprowadzać
swobodne dygresje, zupełnie nie związane z głównym problemem, poruszanym w eseju.
Kompozycja eseju
Podstawową zasadą kompozycyjną
eseju jest zupełna dowolność. Esej może mieć różnorodny kształt, zakres
tematyczny i stylistyczny. Luźna, fragmentaryczna kompozycja podporządkowana
jest nadrzędnej idei autora, a sposób ujęcia zagadnienia zależy wyłącznie od
jego inwencji twórczej.
Jak napisać dobry esej?
1. Pracę nad esejem rozpoczynamy od zapisania wniosków, jakie nasuwają się po uważnym przeanalizowaniu zadanego tematu. Mogą to być luźne skojarzenia, argumenty, czy też pytania, związane z danym zagadnieniem. Każdą myśl zapisuj na oddzielnej kartce, pozostawiając miejsce na rozwinięcie jej o określone cytaty, dygresje, odwołania do innych dzieł. Przygotuj wszystkie materiały, jakie będziesz wykorzystywał podczas pisania eseju: teksty źródłowe, cytaty, aforyzmy, etc.
2. Sporządź plan, który będzie osią kompozycyjną twojego eseju (możesz posłużyć się ciągiem słów-kluczy). Z wcześniej zapisanych wniosków wybierz te, które uważasz za najciekawsze, niepowtarzalne i zgodne z twoimi poglądami na zadany temat. Uporządkuj je, starając się odnaleźć analogie pomiędzy kolejnymi skojarzeniami tak, aby tworzyły w miarę spójną i logiczną całość.
3. Rozwiń wnioski, koncentrując się na głównym zagadnieniu. Uzupełnij je własnymi przemyśleniami, zapoznaj się również z opiniami innych na poruszany przez ciebie temat. Skonfrontuj je z własnymi wnioskami. Do każdego wniosku dopasuj odpowiednie cytaty czy też odwołania do innych tekstów źródłowych. Wzbogać je aluzjami historycznymi i filozoficznymi. Pamiętaj, że esej to przede wszystkim subiektywne opinie autora, więc zawsze musisz zaznaczać w tekście swoją obecność, prowadząc tok myślowy tak, aby zaciekawić czytelnika i zmusić go do własnych refleksji na omawiane przez ciebie zagadnienie.
4. Jeśli masz już uzupełnione wnioski (każdy zapisany na oddzielnej kartce w formie samodzielnej całostki znaczeniowej) możesz przystąpić do zredagowania ich pod względem stylistycznym. Nadaj im tytuły i śródtytuły, a następnie uporządkuj je w odpowiedniej kolejności, według wcześniej przygotowanego planu.
5. Napisz wstęp (możesz posłużyć się odpowiednio dobranym do tematu mottem), wprowadzając czytelnika w tematykę eseju i ogólnie przybliż sposób ujęcia zagadnienia. Kolejno przepisz ułożone wcześniej w logiczną całość skojarzenia i wnioski.
6. Esej nie wymaga wyraźnie zarysowanego
zakończenia, lecz możesz podsumować swoje przemyślenia krótką refleksją
końcową, uwrażliwiającą czytelnika na poruszony przez ciebie problem.
Zapamiętaj!
1. Esej opiera się na swobodnej interpretacji danego zagadnienia, problemu czy zjawiska.
2. Musisz wykazać się kunsztem literackim, operując kontrastem, dygresjami i luźnymi skojarzeniami.
3. Swoje myśli wyrażaj w sposób zwięzły i jasny, tworząc nowe ujęcie tematu.
4. Skup się przede wszystkim na subiektywnych odczuciach i przemyśleniach.
5. Pod żadnym pozorem nie wprowadzaj fikcji literackiej.
6. Śmiało korzystaj z odpowiednio dobranych do
poruszanego tematu cytatów, aluzji, aforyzmów, odwołań do innych dzieł.
Najczęściej popełniane błędy
1. Autor wprowadza do eseju fikcję literacką.
2. Esej zatraca swą formę poprzez wprowadzenie ścisłej fabuły.
3. Autor nie potrafi połączyć kolejnych fragmentów w spójną całość i tekst jest chaotyczny.
4. Błędy stylistyczne, ortograficzne i
interpunkcyjne.
O czym należy pamiętać przy pisaniu
pracy naukowej / referatu?
1) zawsze
sprawdzać źródło, na podstawie którego pisze się pracę
2) zawsze
pamiętać o weryfikacji danych, głównie gdy są one zaczerpnięte z Internetu
(m.in. Wikipedia)
3) nie
zaleca się korzystania ze stron, które nie podlegają naukowej weryfikacji przez
osoby kompetentne i przygotowane do tego, m.in. Wikipedia, opracowania typu
„bryk”, czy „ściąga” i tego typu
4) po
napisaniu pracy należy ją zawsze sprawdzić, czyli po prostu co najmniej jeden raz
przeczytać uważnie
5) pamiętać
o nie popełnianiu błędów ortograficznych, językowych i stylistycznych, nie
mówiąc już o merytorycznych
6) nigdy
na końcu linijki nie zostawiać samych przyimków, ani spójników i tego typu,
czyli m.in. „i”, „w”, „na”, „dla”, „nad”, „ale”, „albo”, „zaś”, „lecz”, itd.
7) zawsze
tekst musi być wyjustowany
8) pisanie
czcionką o rozmiarze 12, zazwyczaj Times New Roman, Arial, Verdana (to zależy)
9) jeśli
praca jest krótka, to raczej nie praktykuje się odstępów między wersetami
10) zawsze
należy pamiętać o akapitach (każda nowa myśl, temat, itp.)
11) każdy
akapit można podsumowywać krótko, np. zadawać pytania retoryczne, pytania z
odpowiedziami, przedstawiać własny punkt widzenia, itp.
12) praca
musi zawierać wstęp, rozwinięcie i zakończenie
13) wstęp i
zakończenie powinny stanowić jakieś 10 – 15 % pracy (czyli w sumie od około 20 do 30 %)
14) podsumowanie
całościowe pracy powinno zawierać przede wszystkim własną analizę (zresztą jak
i cała praca), to znaczy: własne zdanie, opinie, poglądy na prezentowane
tematy/zagadnienia, ocena jakichś zjawisk, wydarzeń, faktów, postaci, itp.,
używanie słów typu: „moim zdaniem”, „uważam,że”, „według mnie”, i tym
podobnych; umiejętność dostrzegania różnic i podobieństw omawianego
zjawiska/zjawisk, umiejętność konstruowania wniosków, podjęcie próby odpowiedzi
na postawione przez siebie pytanie typu np. „co by było, gdyby było” lub „co
bym ja zrobił na miejscu kogoś innego lub konkretnego”, itp. Trzeba też umieć
dostrzec różne problemy omawianego tematu/zjawiska, starać się je rozwiązać,
wykazać się pomysłowością, otwartością i
innowacyjnością. Trzeba umieć dostrzec różne konsekwencje jakichś zjawisk,
wydarzeń i tym podobnych, skąd takie skutki, a nie inne, jakie danego
wydarzenia czy zjawiska były, są czy będą skutki (najpierw oczywiście
przyczyny), potrafić wykazać powiązanie jednego zjawiska z drugim, itp. W
każdym razie najważniejsza jest własna analiza, czyli nic innego, jak uruchomienie
swojego mózgu i posługiwanie się nim przynajmniej w czasie pisania pracy.
15) co
prawda generalnie pracę naukową powinno pisać się w formie bezosobowej, ale
powiedzmy, że można czasem zrobić wyjątki…
16) jeśli
ktoś pisze w formie bezosobowej, używa słów typu: „należy spostrzec”, „trzeba
zauważyć”, „podsumowując należy stwierdzić”, „ważne jest by ująć”, itp.
17) nigdy
nie przepisujemy czyjejś pracy słowo słowo, gdyż popełniły wówczas plagiat, a
to zjawisko jest karalne w myśl Kodeksu Karnego: „Plagiaty w Polsce podlegają
karze grzywny, ograniczenia wolności, albo pozbawienia wolności do lat
18) można
do pracy dodawać załączniki w postaci map, tabel, wykresów, itp.
Zasada jest
taka, że jeśli tworzymy własną tabelę, czy inny rysunek, to może on być
umieszczony odpowiednio w środku pracy między tekstem lub pod czy nad tekstem.
Wtedy w przypisie bezpośrednio pod rysunkiem, podajemy w nawiasie: (Źródło: własne opracowanie).
Natomiast, jeżeli korzystamy z czyichś rysunków, map, tabel to zawsze dołączamy
je na końcu pracy
19) zawsze
wszystkie strony (za wyjątkiem tytułowej) powinny być ponumerowane
20) można drukowac pracę na każdej kartce z dwóch
stron lub z jednej (jak kto woli)
21) zawsze
też do pracy tworzy się pierw stronę tytułową, czyli: IMIĘ, NAZWISKO, itp. Na
pewno na stronie tytułowej (zresztą jak sama nazwa mówi) podajemy TYTUŁ naszej
pracy, ewentualnie DATĘ. Można też napisać cytat (z jego autorem bezpośrednio pod spodem cytatu,
w nawiasie) pasujący do omawianej tematyki.
Jak tworzyć bibliografię?
1) zawsze
zaczynamy od nazwiska w kolejności alfabetycznej
2) następnie
piszemy imię (zazwyczaj pierwszą literę imienia)
3) wydawnictwo
4) miejsce
wydania
5) rok
wydania
6) należy
pamiętać o przecinkach oddzielających autora od tytułu, tytuł od wydawnictwa,
wydawnictwo od miejsca wydania
7) nie
ma jednak przecinka pomiędzy miejscem wydania a rokiem wydania
8) zawsze
na końcu każdej pozycji bibliograficznej stawiamy prawidłowo kropkę
9) jeśli
chodzi o pozycję bibliograficzną artykułu, dzieła bez numeracji stron, czy
innego typu, to kwestia ta jest poruszona w artykule: Jak robić przypisy?, tzn. wszystko piszemy tak samo jak w
przypisie, z tym że zaczynamy
nie od imienia autora, lecz jego nazwiska, a także nie piszemy na końcu
stron/-y, do której odsyła przypis
10) kolejną ważną rzeczą jest pozycja bibliograficzna linku internetowego, który to piszemy z domeny głównej, czyli już nie kopiujemy całego linku, do którego nas odsyła przypis, a jedynie główną stronę, z której korzystaliśmy, czyli np. nie napiszemy: http://www.stosunkimiedzynarodowe.info/artykul,1130,Uklad_miedzy_Izraelem_a_Hamasem_o_zwolnieniu_sierzanta_Shalita_?_q_and_a
tylko: http://www.stosunkimiedzynarodowe.info
11) należy też zawsze pamiętać, że tytuł pozycji bibliograficznej piszemy kursywą, nie w
cudzysłowiu
SCHEMAT (przykładowy):
LITERATURA:
1. Banaś A., Polityka międzynarodowa, PWN, Kraków 1998.
2. Maślak J., Stosunki międzynarodowe polityczne, wyd. „Nowa Era”, Warszawa 2001.
3. http://www.stosunkimiedzynarodowe.info
Przypisy to podstawowa rzecz w pracach naukowych, ponieważ wskazują na źródło naszej wiedzy, którą zawieramy w pracy. Wszystkie informacje zawarte w pracy muszą mieć przypis. Gdy podajemy np. datę jakiejś historycznej bitwy to przecież nie znamy jej bo nie byliśmy naocznymi świadkami, tylko przeczytaliśmy w jakimś źródle. Innym przykładem są dane liczbowe, czyjeś teorie, koncepcje, pogląd, wypowiedź (czyli cytat). To samo tyczy się innych dziedzin wiedzy. Wszystkie informacje nie będące efektem naszych doświadczeń, badań czy przemyśleń muszą mieć przypis. Raz zastosowany schemat pisania przypisu musi być jednakowo stosowany w całej pracy, podobnie zresztą jak inne techniczne aspekty (czcionka, tytuły rozdziałów, marginesy itd.). Przypisy umieszczamy na dole strony pod separatorem generowanym automatycznie przez worda. Inna metoda przypisów to np. tzw. przypisy amerykańskie umieszczane w tekście pracy w nawiasie, ale u nas rzadko stosowane i raczej utrudniające płynne czytanie pracy.
Przypis dolny
(wszelskie przypisy) tworzymy w Microsoft Word 2003 (w innych wersjach Worda
może się to różnić, ale nie wiem czy tak jest) w następujący sposób:
WSTAW, potem ODWOŁANIE, następnie PRZYPIS
DOLNY i w końcu WSTAW.
Podstawowym przypisem jest przypis do
opracowania naukowego, książki. Powinien on wyglądać następująco:
Np.: [1] (przypis podany na dole strony). Schemat wygląda następująco:
PIERWSZA LITERA IMIENIA (lub całe imię, lecz raczej praktykowana jest tylko pierwsza litera imienia), NAZWISKO, TYTUŁ (ale nie w cudzysłowie, lecz kursywą), WYDAWNICTWO, MIEJSCOWOŚĆ (tam gdzie wydawnictwo, gdzie wydano), ROK WYDANIA, STRONA.
Z kolei w
dalszej części pracy, jeśli powtórzy się
autor, ale nie od razu tylko później po przypisach do źródeł innych
autorów, to przypis będzie wyglądał następująco (wzór na dole strony): np. 338
tys. zł[2]
Jest jednak jeszcze
jeden przypadek, kiedy następny przypis,
po poprzednim, dotyczy tego samego źródła, co ostatnio, to wtedy wygląda to
następująco (wzór na dole strony): np. 222.222.000[3]
Można dać
przypis Ibidem, s. …. także po wcześniejszym przypisie
(autor, choć nie musi być), op.cit., s….. lub
Tamże, s…..
Jeżeli
przypis ma dotyczyć artykułu, to
kolejność jest taka:
Analogicznie
wygląda sytuacja z artykułami naukowymi, w zbiorach takich artykułów wydanych w formie książkowej.
Gdy autor nie jest podany (np. Biblia
czy inne księgi) to przypis zaczynamy po prostu od tytułu (natomiast dalej, tak
samo jak w innych przypisach), np. W owym
czasie wydano dekret, żeby zgładzić króla[5] (zakładając, że cytat ten pochodzi ze źródła,
gdzie autor nie jest znany); wzór przypisu na dole strony.
Z kolei, gdy
chcemy dać przypis do jakiegoś hasła
danego autora w pracy zbiorowej, np. 220 mln ludzi chodzi po ziemi na boso[6], to
przypis będzie wyglądać tak, jak na dole strony.
Natomiast,
jeśli jest kilku autorów źródła, do
którego chcemy odesłać czytelnika, to wtedy wymieniamy wszystkich autorów, a
dalej przypis wygląda tak samo, jak i w innych przypadkach, np. „Bitwa 1920
roku miała miejsce na polach pod Raszynem”[7]
Jeżeli
korzystamy z jakiegoś nietypowego
dzieła, gdzie nie ma podanych stron (spotkałem się już z takimi osobiście),
wówczas przypis musi wyglądać następująco (wzór na dole strony), np. „332
organizacje w okresie międzywojennym”[8]
(wtedy najpierw podajemy rozdział, w
którym jest wyraz lub zdanie do którego robimy przypis, a następnie podajemy tytuł dzieła/ pracy, z której korzystamy, ale
należy pamiętać, że między rozdziałem a tytułem występuje przyimek (w:), dwukropek po
„w” powinien być w nawiasie, nie za nim.
Każdy przypis kończy się kropką!
Wydawnictwo,
które w przypisie podajemy po tytule, może być podane całościowo lub w
skrócie, jeśli jest taka możliwość,
np. Polskie Wydawnictwo Naukowe (skrót: PWE) lub np. Polskie Wydawnictwo
Naukowe (PWN). Nie we wszystkich przypadkach jednak to jest możliwe, np. wyd.
„Alfa”, wyd. „Helios”, itp.
Jeśli
korzystamy z Internetu i chcemy
jakąś myśl , dane liczbowe i tym podobne ująć w przypisie, to podajemy dokładny link (wszystko co się wyświetliło w pasku
przeglądarki), a nie tylko adres strony głównej witryny, na której znaleźliśmy
daną informację. Podajemy również po
przecinku datę, a nawet godzinę
dokładną, kiedy to się stało, ponieważ za jakiś czas pod tym linkiem może
już być coś innego. Dopiero w bibliografii,
na końcu podajemy tylko adresy główne
witryn, z których korzystaliśmy, bo przecież z jednej strony mogliśmy wziąć
wiele informacji umieszczonych na wielu podstronach, np. w 1940 roku Janek poszedł na wojnę i nie wrócił[9].
Gdy
umieszczamy w tekście zdjęcie, tabelę czy rysunek również musimy pod nim podać źródło. W podpisie pod rysunkiem, czy zdjęciem
po naszym opisie, w nawiasie piszemy: Źródło:
IMIĘ (IMIONA) autora, NAZWISKO, TYTUŁ (zapisany kursywą), WYDAWNICTWO,
MIEJSCE i ROK WYDANIA, STRONA. Lub
analogiczny przypis jeśli np. nasze zdjęcie jest ze strony internetowej,
artykułu itd. Jedynym wyjątkiem jest to, że takich przypisów nie numerujemy.
Natomiast, jeśli
chcemy wpisać dokładny cytat to przed przypisem dodajemy: Cyt. za: a następnie IMIĘ (IMIONA)
autora, NAZWISKO, TYTUŁ (zapisany kursywą), WYDAWNICTWO, MIEJSCE i ROK WYDANIA, STRONA. Przykład: Być albo nie być? Oto jest pytanie![10].
Jeśli
cytujemy tylko część czyjejś
wypowiedzi, która nas interesuje, z
ominięciem jej początku, to przykładowy cytat będzie
wyglądał następująco:
(…) Jest
tylko jedna rzecz w życiu ludzi, narodów i państw, która jest bezcenna. Tą
rzeczą jest honor!
Jeśli z kolei
interesuje nas tylko środek lub część jakiegoś cytatu, który mieści się
między początkiem a końcem tego cytatu,
to zapis będzie wyglądać tak (przykładowo):
(…) Polska od Bałtyku odepchnąć się nie da (…)
Natomiast,
jeżeli nie interesuje nas dalsza część czyjejś wypowiedzi, którą
przytaczamy, i chcemy ją pominąć, to
przykładowo robimy to w następujący sposób:
Jechali przez góry, lasy, pola (…)
Istnieje
jeszcze jeden przypadek pominięcia jakiegoś fragmentu/-ów cytatu. Naprzykład,
jeśli chcemy zacytować tylko
interesujące nas części cytatu, to będzie to wyglądało następująco
(przykład):
Coś się psuje w państwie duńskim (…) Cóż powiedzieć bracia mogli, gdy
tam weszli, jeno bieda piszczy (…)
Wstali skoro świt i do domu pojechali (…)
Jeśli w pisanej przez nas pracy
jest więcej niż jedna pozycja tego samego autora, to w przypisie prócz nazwiska
autora, piszemy pierwsza dwa słowa i trzy kropki (…) tytułu, do którego
odwołujemy się w przypisie.
Jeśli w pracy, z której
korzystamy, autor odwołuje się w swoim przypisie do obcojęzycznego dzieła, a my
ten jego przypis chcemy wykorzystać w swojej pracy, to w przypisie piszemy
oryginalny tytuł (obcojęzyczny) a po nim w kwadratowym nawiasie
wyraz „za”, stawiając po nim dwukropek i następnie podając polską pozycję, w
której był umieszczony ten przypis, np.: (przypis poniżej)[11].
Z kolei w bibliografii odwołujemy się tylko do dzieła, z którego korzystaliśmy (bo przecież do oryginału nie dotarliśmy).
Nie można do swojej pracy
kopiować bezpośrednio przypisu, który autor umieścił w swojej książce, z której
my z kolei korzystamy i wykorzystujemy ją przy pisaniu naszej pracy.
Wskazówki od prof. Walaszka (Instytut Amerykanistyki i Studiów Polonijnych UJ):
R.A. Gabriel, The Irish and Italians, (tytuł kursywą,
zawsze pełny tytuł, chyba, że stanowi on stronę, to wtedy pierwsze, kluczowe
słowa) Arno Press: (wystarczy bez A New York Times Company) New York, 1980, s.
139.
R.A. Gabriel, The Irish and Italians, Arno Press: New York, 1980, s. 139.
Ibidem, s. 33.
Gabriel, The Irish…, op.-cit., s. 147.
Gabriel, op.-cit., s.147.
Gabriel, The Irish…, s. 147.
Cyt za: M.Gordon, The…, s. 41. –
dajemy wtedy, kiedy cytujemy za kimś, czyli z dzieła, do którego nie mamy
dostępu, czyli nie dotarliśmy do niego, a jest on w innym dziele, z którego to
korzystamy, tzn. że ten cytat ja powtarzam za tym, kto dotarł do tego źródła i
umieścił go w swojej pozycji.
[1] J. Kowalski, Świat w liczbach, wyd. Książka i Wiedza, Kraków 2009, s. 338.
[2] (może być też pierwsza
litera imienia, np: J. Kowalski,
op.cit., s. 777 ale nie musi być) lub można zacząć od samego nazwiska: Kowalski, op. cit., s. 777.
[3] Ibidem, s. 112.
[4] L. A. Suwerecki, Jak żyć zdrowo by nie umrzeć, (w): Zdrowa skóra zdrowy duch, nr 50, wyd.
„Arka”, Warszawa 1997, s. 21.
[5] Biblia Jerozolimska, wyd. PWN, Wrocław 2001, s. 415.
[6] Leksykon populacjipod redakcją J. Kereitha i F. Mensonsela, autor
hasła A. Szromowik, PWE, Kraków 1978, s. 283.
[7] L. Polak, P. Gaweł, R.
Filipiak, Historia wojen i bitew,
Polskie Wydawnictwo Historyczne (lub w skrócie PWE), Poznań 2003, s. 41.
[8] S. Michałowski, Organizacje międzynarodowe (w:) Polityka międzynarodowa w latach 1945 – 1999,
PWN, Poznań 1995.
[9] http://poznan.gazeta.pl/poznan/1,33475,7745529,Janka_poszla_na_wojne.html,
15 maj 2008, 18:30
[10] Cyt. za: W. Shakesperae, Hamlet, PWN, Warszawa 2001, s. 21
[11] J. Matthews, The rights of Wright, Lc Itd., London 2000 [za: A. Fenek, Jak żyć, by nie zginąć, wyd. “Arka”,
Kraków 2001].
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz