NIEMIECKIE, NAZISTOWSKIE ŁAMANIE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO NA PRZYKŁADACH BOMBARDOWANIA MIASTA WIELUNIA ORAZ SZPITALI – SS. ELŻBIETANEK I DZIECIĄTKA JEZUS W WARSZAWIE W OKRESIE II WOJNY ŚWIATOWEJ

 

Prawo międzynarodowe publiczne w kwestii państw o charakterze totalitarnym pozostaje bierne w znaczeniu, że nie ma instrumentu, aby skutecznie zakazać istnienia takiemu państwu (natomiast na płaszczyźnie państwowej jak najbardziej można zakazać ideologii totalitarnych czego najlepszym przykładem jest Konstytucja RP z 1997 r. art. 13 oraz KK art. 256)[1]. Przede wszystkim nie można żadnemu państwu zakazać istnienia w sposób zgodny z prawem. Systemy totalitarne były, są i zapewne będą. Jako ciekawostkę warto nadmienić, iż już Platon bywał czasami nazywany intelektualnym ojcem politycznego i ekonomicznego kolektywizmu oraz państwa totalitarnego[2]. Nie istnieje nic poza kontrolą państwa: ani jeden aspekt życia osobistego nie jest pozostawiony sferze prywatnej. Takim przykładem mogą być choćby purytańskie teokracje w Ameryce Pn. w okresie kolonialnym. Dziś głównym takim przykładem pozostaje Korea Północna z systemem obozów pracy, gdzie dokonywane jest regularne ludobójstwo obywateli kraju przez przywódcę i partię komunistyczną wskutek głodu, a także nieposłusznych systemowi jednostek.

Prawo międzynarodowe nie posiada i nigdy nie posiadało skutecznego instrumentu, którym mogłoby takie państwo, jego egzystencję znieść. Jedyne co może być skuteczne to sankcje gospodarcze, obecnie nakładane przez RB ONZ. Zgoła inaczej sytuacja wyglądała w latach 30-XX wieku po dojściu Adolfa Hitlera do władzy. Owszem istniała Liga Narodów, jednakże była ona całkowicie inną organizacją od jej następczyni ONZ. LG była swoistym klubem towarzyskim i na tym jej rola de facto i de iure się kończyła. Być może gdyby wówczas była możność i zdolność nakładania sankcji ekonomicznych na III Rzeszę, Hitler przynajmniej częściowo wycofałby się ze swoich imperialnych i ludobójczych planów. Niestety jednak sankcji wówczas nie było ani na poziomie ponadnarodowym ani państwowym. Warto dodać, że stosunki międzynarodowe miały, mają obecnie i mieć zapewne będą w przyszłości charakter anarchiczny. Anarchia w znaczeniu relacji międzynarodowych oznacza tyle, co brak centralnej, nadrzędnej władzy wobec państw[3].

Dopiero świat bogaty w doświadczenia II wojny światowej, spokorniał i poszedł po rozum powołując do życia trybunały karne oraz wprowadzając do systemu prawa międzynarodowego ogólne zasady, np. ius cogens (norma peremptoryjna), co do których można zaliczyć, np. zakaz agresji zbrojnych czy zakaz ludobójstwa (które de facto dopiero definiuje art. II Konwencji z 1948 roku w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa[4], z kolei Art. 6 Statutu MTK określa czyny ludobójcze[5]). Najpoważniejszą formą naruszenia norm MPHKZ[6] jest dopuszczenie się zbrodni ludobójstwa. Powstanie tego terminu, co w 1944 roku zawdzięcza się Polakowi, Rafałowi Lemkinowi.

Tym samym przechodząc do czasu II wojny światowej trzeba zaznaczyć, że nie jest tak, iż wówczas nie istniały w świadomości społeczności międzynarodowej żadne dokumenty odnośnie regulacji, co do humanitarnego prowadzenia konfliktów zbrojnych. Regulamin wojny lądowej z 1907 r. zabraniał bombardowania w jakikolwiek sposób bezbronnych miast, wsi, domów mieszkalnych i budowli (IV Konwencja haska dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej (1907) art. 25[7]. Podobny zakaz wprowadzała IX konwencja haska o bombardowaniu przez morskie siły zbrojne w czasie wojny (1907)[8]). Z kolei reguły wojny powietrznej z 1923 zabraniały bombardowania lotniczego w celu zastraszenia ludności cywilnej albo niszczenia czy uszkadzania własności prywatnej nie mającej charakteru wojskowego bądź zranienia niewalczących (art. 24 The Hague Rules of Air Warfare[9], gdzie co prawda reguły nie zostały ratyfikowane, aczkolwiek państwa uczestniczące w pracach włączyły je do swoich regulaminów). Podobny zakaz zawierał art. 4 projektu Konwencji o ochronie ludności cywilnej przed nowymi narzędziami wojny przyjętego na konferencji Stowarzyszenia Prawa Międzynarodowego w Amsterdamie w 1938 roku[10]. Jednomyślna uchwała Zgromadzenia Ligi Narodów z 30 września 1938 r. uznawała rozmyślne bombardowanie ludności cywilnej za bezprawne[11].

Przechodząc stricte do case study, pierwsze złamanie tych wszystkich regulacji prawa międzynarodowego przez III Rzeszę nastąpiło już w pierwszym dniu II wojny światowej, a właściwie rozpoczynając ją złamaniem wszelkich reguł. Hitler zamierzał pokazać bojaźliwym zachodnim przywódcom w jaki sposób on ma zamiar prowadzić konflikt zbrojny, mianowicie bez zasad. Miała to być wojna odmienna od poprzednich i taką faktycznie była, była wojną łamiącą wszelkie reguły gry wojennej, była wojną ludobójczą. Pierwszą ofiarą takiego łamiącego wszelkie dotychczasowe regulacje prawa międzynarodowego, barbarzyńskiego ataku był Wieluń. W Wieluniu - mieście otwartym, nie stacjonowały jednostki wojskowe lub ich dowództwa . Nie miał on też żadnego znaczenia strategicznego. Nalot ten był zatem wyłącznie atakiem terrorystycznym nie różniącym się niczym od niedawnego ataku na Nowy Jork z 11 września 2001 r. Był to atak na bezbronną ludność cywilną i miał on spowodować w konsekwencji panikę wśród mieszkańców. Czary goryczy dodaje fakt zbombardowania wieluńskiego budynku szpitalnego, na którego dachu widniał Czerwony Krzyż (w myśl art. 27 IV Konwencji haskiej z 1907 r. stanowiący o ochronie obiektów historycznych, zabytkowych, użyteczności publicznej oraz szpitali. Przepis nakłada na państwo, które chce skorzystać z jego ochrony obowiązek szczególnego oznakowania, które ma być notyfikowane drugiej stronie. W trakcie nalotu, wg zeznań świadków, pierwszym celem niemieckich Sztukasów był szpital ww. Wszystkich Świętych. By obiekt ten uzyskał ochronę prawa humanitarnego, konieczne jest jego właściwie oznaczenie. W okresie międzywojennym, oczywiste było wykorzystywanie symbolu Czerwonego Krzyża jako ogólnie i powszechnie przyjętego znaku ochrony chorych i rannych). Zginęły wtedy 32 osoby: 26 chorych, 4 osoby z personelu szpitalnego, oraz 2 siostry zakonne. Ogółem zginęło w Wieluniu 1200 osób, a zniszczenia sięgały 75% zabudowy miejskiej. Były one tak duże, że nawet osiedlający się tu później Niemcy, nazywali miasto "kamienną pustynią"[12]. Atak na Wieluń był pogwałceniem wielu norm konfliktów zbrojnych, w szczególności zasady humanitaryzmu i proporcjonalności.

Można jednoznacznie stwierdzić, iż 1 września 1939 roku siatka prawa międzynarodowego obejmująca zagadnienie wojny powietrznej w istocie była materią tak miękką, że dopuszczalne i uprawnione było przyjęcie zarówno restrykcyjnej teorii obiektu wojskowego, jak i afirmacji nieograniczonej wojny powietrznej wobec obszarów niebronionych. Saturacyjne bombardowania miast stały się codziennością we wszystkich kampaniach II wojny światowej.

Kolejnym przykładem niemieckiego barbarzyństwa – ludobójstwa było zbombardowanie w 29 dniu Powstania Warszawskiego szpitala ss. Elżbietanek przy ulicy Goszczyńskiego, w wyniku ataku zginęło 200 rannych i część personelu. Mokotowski szpital, zgodnie z konwencjami międzynarodowymi, jest oznaczony Czerwonym Krzyżem. Mimo to, staje się celem ataków Luftwaffe[13]. Niemcy z całą pewnością celowo i świadomie bez najmniejszych skrupułów obrali za cel tenże obiekt cywilny chroniony przepisami prawa międzynarodowego. Nie było to dzieło przypadku, lecz zaplanowanej kolejnej barbarzyńskiej akcji.

Trzecim przypadkiem pogwałcenia norm prawa międzynarodowego, omawianym w opracowaniu, był, tzw. czarny poniedziałek w Warszawie, którą bombardowano od 6 rano do 20 wieczór. Luftwaffe zrzuca 560 ton bomb kruszących, w tym pierwsze bomby 1000-kilogramowe. Na Warszawę Niemcy zrzucają również 72 tony bomb zapalających. Ginie około 10 tysięcy mieszkańców stolicy. Niemcy bombardują ostatni czynny w Warszawie szpital - Szpital Dzieciątka Jezus[14]. Niemcy wciąż nie mają dosyć zbrodni. W dalszym ciągu wykraczają daleko poza ramy konwencji międzynarodowych. W swojej nienawiści do powstańców, bombardują nie tylko szpitale, ale i ogólnie przyjęte zasady prowadzenia wojny i humanitarności.

Reasumując, Hitler pokazał, że jest totalitarny w sposób precyzyjny od początku do końca. Totalitarne jest jego państwo, partia, władza, polityka i wojna. Wojna bez reguł mieszczących się w ramach prawa międzynarodowego, wojna faktycznie totalna, bez zahamowani i refleksji humanitarno-moralnej. Okazał się zastosować w praktyce myśl Machiavellego: „Cel uświęca środki”, czyli po trupach (milionów ofiar, w tym cywilnych) do celu, którego i tak nie osiągnął. Byłoby truizmem stwierdzić, że Hitler był XX wiecznym barbarzyńcą pokroju Nerona czy Heroda. Najprawdopodobniej był chorym psychicznie człowiekiem w rękach jeszcze większych od niego fanatyków zła, m.in. z SS czy gestapo, którzy człowieczeństwo innych od Germanów ludzi mieli za nic, a fuehrera wykorzystywali do bawienia się złem w czystej postaci, co akurat udawało im się, niestety, kompletnie realizować w przeciągu 6 lat II wojny światowej.

 

---

[1] Akty prawne [w:] „Wolters Kluwer”; https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-karny-16798683/art-256 24.10.2020.

[2] Z.Stawrowski, Platon o demokracji [w:] „Ośrodek Myśli Politycznej”; https://omp.org.pl/artykul.php?artykul=25 24.10.2020.

[3] M.Ambrożek, Bezbiegunowość i anarchia. Krytyka podejścia tradycyjnego [w:] „Nowa Geopolityka”; https://geopolityka.net/mateusz-ambrozek-bezbiegunowosc-i-anarchia/ 24.10.2020.

[4] Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 9 grudnia 1948 r. (ratyfikowana zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 1950 r.) [w:] „ISAP – Internetowy System Aktów Prawnych”; http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19520020009 24.10.2020.

[5] Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego sporządzony w Rzymie dnia 17 lipca 1998 r. [w:] „ISAP – Internetowy System Aktów Prawnych”; http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20030780708 24.10.2020.

[6] Skrót ten oznacza: Międzynarodowe Prawo Humanitarne i Konfliktów Zbrojnych

[7] IV Konwencja haska dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej z 1907 [w:] „ISAP – Internetowy System Aktów Prawnych”; http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19270210161 24.10.2020.

[8] Konwencja o bombardowaniu przez morskie siły zbrojne w czasie wojny, Haga 18.10.1907 [w:] „Wolters Kluwer”; https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/konwencja-o-bombardowaniu-przez-morskie-sily-zbrojne-w-czasie-wojny-16778209/art-6 24.10.2020.

[9] The 1923 Hague Rules of Air Warfare; https://international-review.icrc.org/sites/default/files/S0020860400071370a.pdf 24.10.2020.

[10] Draft Convention for the Protection of Civilian Populations Against New Engines of War. Amsterdam, 1938 [w:] ICRC – International Committee of the Red Cross; https://ihl-databases.icrc.org/applic/ihl/ihl.nsf/TRA/345?OpenDocument 24.10.2020.

[11] Protection of Civilian Populations Against Bombing From the Air in Case of War, League of Nations, September 30, 1938 [w:] “International Law on the Bombing of Civilians”; http://www.dannen.com/decision/int-law.html#d 24.10.2020.

[12] M.Grela, Bombardowanie Wielunia. Kiedy rozpoczęła się II wojna światowa? [w:] www.1939.pl; http://www.1939.pl/zbrodnie-wojenne/bombardowanie-wielunia/index.html?fb_comment_id=10150492612578724_21220891 24.10.2020.

[13] Szpitale powstańczej Warszawy (cz. II) [w:] „Skalpel”, nr 5/2007, Biuletyn Wojskowej Izby Lekarskiej; http://www.oil.org.pl/xml/oil/oil72/gazeta/numery/n2007/n200705/n20070510 24.10.2020.

[14] 25 września 1939 r. - Niemcy cały dzień bombardują Warszawę [w:] „Nauka w Polsce”; https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C366541%2C25-wrzesnia-1939-r-niemcy-caly-dzien-bombarduja-warszawe.html 24.10.2020.

Piotr Żak – rocznik 1990, magister stosunków międzynarodowych (Uniwersytet Jagielloński) oraz magister amerykanistyki (Uniwersytet Jagielloński), oba tytuły uzyskane w 2014 roku. Zainteresowania naukowe: historia, dyplomacja, prawo międzynarodowe publiczne oraz teologia. Planowany doktorat w zakresie nauk społecznych, stricte stosunków międzynarodowych. W wolnych chwilach: podróże, fotografia przyrody oraz bieganie i jazda na rowerze. Członek Związku Strzeleckiego „Strzelec” Równość Wolność Niepodległość. Numer ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9145-2816.