HEREZJE W ŚWIETLE NAUCZANIA KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO

ADOPCJANIZM – zróżnicowany zespół poglądów teologicznych głoszących, że Jezus był tylko adoptowanym, a nie naturalnym Synem Bożym

APOKATASTAZA – końcowa i ostateczna odnowa całego stworzenia poprzez przywrócenie mu pierwotnej doskonałości i bezgrzeszności lub nawet przewyższenie tego pierwotnego stanu. Potocznie apokatastaza nazywana jest ideą pustego piekła. Sobór konstantynopolitański II potępił w 553 roku pogląd

APOLINARYZM – twórcą był Apolinary (biskup). Chcąc pogodzić Bóstwo z człowieczeństwem Chrystusa przyjął, że człowiek posiada dwie dusze – zmysłową i rozumną. Chrystus przyjął ciało i duszę zmysłową (psyche), nie przyjął natomiast duszy rozumnej (pneuma), która została zastąpiona przez Bóstwo Chrystusa. Nie jest on więc w pełni człowiekiem, skoro nie posiada wszystkich atrybutów człowieczeństwa. Pogląd potępiony przez Sobór Konstantynopolitański I (381 r.)

ARIANIZM – doktryna teologiczna Ariusza prezbitera Kościoła w Aleksandrii w Egipcie, odrzucająca dogmat Trójcy Świętej i wpisująca się w nurt antytrynitaryzmu, powstała w kontekście sporów o rozumienie chrześcijańskiego monoteizmu. Uznawał pochodzenie Syna od Boga Ojca na zasadzie stworzenia/zrodzenia. Doktryna uznana przez Kościół katolicki za herezję

DOKETYZM – wczesnochrześcijańska doktryna chrystologiczna (powstała w II w.), która kwestionowała podstawowe dogmaty wiary chrześcijańskiej, czyli wcielenie i zbawienie ludzkości poprzez mękę, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa. Od pierwszego soboru nicejskiego uznawana przez chrześcijaństwo za herezję. Według doketyzmu Jezus Chrystus był tylko pozornie człowiekiem. Nie miał bowiem rzeczywistego, fizycznego ciała ludzkiego, ale jedynie eteryczne ciało niebiańskie. Tym samym pozorne były również jego cierpienia i śmierć na krzyżu. W niektórych nurtach uważano na przykład, że zamiast Syna Bożego cierpiał Szymon Cyrenejczyk. Dla podstawowego nurtu chrześcijaństwa doketyzm stanowił wyraźne zaprzeczenie kanonów wiary i został uznany za herezję. Jako teoria wywarł kluczowy wpływ na rozwój monofizytyzmu

DONATYZM – główną ideą ruchu był sprzeciw wobec ponownego włączania do Kościoła apostatów, którzy zaparli się wiary chrześcijańskiej w wyniku gróźb ze strony władz cesarstwa. Przywódcy ruchu uznawali, że apostaci utracili sakramenty chrztu i święceń i nie można już im ich przywrócić

EMANACJONIZM / EMANATYZM - proces wyłaniania się (emanacji) z pierwszej zasady (często utożsamianej z Bogiem) szeregu bytów tworzących całą rzeczywistość (pogląd Pryscyliana potępiony na Synodzie w Toledo)

GNOSTYCYZM – przeciwstawienie ducha materii, Boga światu. Zbawienie dla gnozy to wyzwolenie z ciała i materii

IKONOKLAZM, OBRAZOBURSTWO – ruch religijny szerzący się w łonie chrześcijaństwa w VIII–IX wieku w Bizancjum i państwie Franków oraz w Niderlandach w XVI w., sprzeciwiający się kultowi obrazów i wizerunków

MACEDONIANIZM – twierdzono, że Duch Święty nie jest osobą boską, lecz istotą stworzoną przez Boga, tyle tylko, że doskonalszą od pozostałych - aniołem przewodzącym innym aniołom

MARCJONIZM – podobnie jak inni gnostycy, uznawali Jahwe za boga niebędącego bogiem kochającym, lecz surowym i „sprawiedliwym”, i twierdzili, że jest on jedynie pomniejszym bogiem Demiurgiem. Uznawali judaizm za „religię tego świata” i nie uznawali związku chrześcijaństwa z nim. Twierdzili, iż Jezus był wysłannikiem Najwyższego Boga (Bóg Miłości, Bóg Światła), nie zaś żydowskim Mesjaszem. Zaprzeczali również narodzeniu Jezusa z Marii

MATERIALIZM – uznaje duszę za byt materialny, podlegający zniszczeniu

METEMPSYCHOZA – dusza jest pierwiastkiem życiowym istniejącym w poprzednich ciałach, począwszy od nieożywionych, a na człowieku skończywszy

MONARCHIANIZM – heterodoksalny nurt doktrynalny, który rozwinął się pod koniec II wieku. Zakładał jedność Bożej substancji i osoby ontycznej

MONOENERGIZM – twierdził, że w Chrystusie mimo dwóch natur istnieje tylko jedno działanie boskie. Potępiony na Soborze Konstantynopolitańskim III (680)

MONOFIZYTYZM – twórcą był Eutyches (archimandryta klasztoru koło Konstantynopola). W Chrystusie są dwie natury Boska i ludzka, obecne jeszcze przed ich połączeniem w momencie wcielenia. W momencie jednak ich połączenia Bóstwo pochłonęło naturę ludzką. Chrystus więc posiada jedną naturę. Wśród następców Eutychesa jedni twierdzili, że jest to natura Boska, inni że ludzka. Pogląd potępiony na Soborze Chalcedońskim (451)

MONOTELETYZM – twórcą był Sergiusz (patriarcha Konstantynopola). Twierdził, że w Chrystusie mimo dwóch natur istnieje tylko jedna wola. Jedni twierdzili, że jest to wola Boska, inni że ludzka. Pogląd potępiony na Soborze Konstantynopolitańskim III (680)

NESTORIANIZM – twórcą był Nestoriusz (patriarcha Konstantynopola). Postulował istnienie w Chrystusie dwóch osób: Boskiej i ludzkiej. Maryi odmawiał tytułu Bogarodzicy, a nazywał jedynie matką Chrystusa. Potępiona jako herezja przez sobór efeski (431 r.)

PANTEIZM EMANACYJNY – dusza wyłoniła się z bóstwa i wobec tego nie ma ona charakteru indywidulano-osobowego (Pryscylian). Jest to więc zaprzeczenie istnieniu odrębnej od Boga duszy ludzkiej

PELAGIANIZM – przekonanie o sile i jakości ludzkiej natury było podstawową zasadą nauki Pelagiusza. Teolog ten wierzył, że natura ludzka, jako stworzona przez Boga, jest zdolna przezwyciężyć grzech i osiągnąć świętość. Grzech pierworodny popełniony przez Adama był jedynie "złym przykładem", jego skutki nie przeszły na potomstwo pierwszych rodziców w postaci zepsutej natury. Podobnie widział pelagianizm rolę Jezusa Chrystusa – jako "dającego dobry przykład". Człowiek, przez naśladownictwo Chrystusa, może się sam wyzwolić z grzechu, dzięki temu, że z natury został stworzony jako mający wolną wolę (liberum arbitrium). Pelagianie rozumieli łaskę Bożą jako światło pomocne człowiekowi w jego pracy moralnej dla dokonywania dobrych wyborów i dostrzegania właściwych wzorców postępowania. Wolnej woli przeszkadzają zły wpływ otoczenia i skutki własnych grzechów człowieka. Pelagiusz bronił bardzo samodzielności ludzkiej woli, nie była ona według niego niczym zdeterminowana, także przez Boga. Potępiony na Soborze Efeskim (431)

PREDESTYNACJA – koncepcja religijna, według której losy człowieka (jego zbawienie lub potępienie) są z góry określone przez wolę Boga

RASIZM – twórcami Chamberlain, Delitsch i Rosenberg. Uważali, że Jezus nie mógł być Żydem i nie mógł pochodzić z narodu żydowskiego

REINKARNACJA – człowiek wielokrotnie się odradza po śmierci, dzięki przechodzeniu duszy z jednego ciała do drugiego (od ciał nieożywionych po ożywione)

SUBORDYNACJONIZM − pogląd teologiczny, głoszony w II i III wieku, twierdzący, że Chrystus jest podporządkowany Ojcu. Wyniknął on z zastosowania neoplatońskiego rozumowania do nauki o Trójcy Świętej. Według tej nauki Ojciec emanuje Syna, a Syn emanuje Ducha Świętego. Chrystus jest podporządkowany Ojcu i ma wobec niego niższą pozycję, podobnie jak Duch Święty, który stoi niżej od Ojca i Syna. Potępiony przez sobór nicejski I (325 r.)

TRADUKCJONIZM – rodzice otrzymali od Boga moc twórczą do stworzenia duszy poczynanego dziecka

 

 

 

 

 Piotr Żak – rocznik 1990, magister stosunków międzynarodowych (Uniwersytet Jagielloński) oraz magister amerykanistyki (Uniwersytet Jagielloński), oba tytuły uzyskane w 2014 roku. Zainteresowania naukowe: historia, dyplomacja, prawo międzynarodowe publiczne oraz teologia. Planowany doktorat w zakresie nauk społecznych, stricte stosunków międzynarodowych. W wolnych chwilach: podróże, fotografia przyrody oraz bieganie i jazda na rowerze. Członek Związku Strzeleckiego „Strzelec” Równość Wolność Niepodległość. Numer ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9145-2816.

LITANIA DO BOGA OJCA AUTORSTWA P.ŻAK

Kyrie eleison, Chryste eleison,

Chryste usłysz nas, Chryste wysłuchaj nas,

Ojcze z nieba Boże, zmiłuj się nad nami,

Synu Odkupicielu świata Boże, zmiłuj się nad nami,

Duchu Święty Boże, zmiłuj się nad nami,

Święta Trójco Jedyny Boże, zmiłuj się nad nami,

 

Boże Ojcze, Pierwszy Poruszycielu, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Pierwsza Przyczyno sprawcza wszystkiego, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Bycie Konieczny,  zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Bycie Najdoskonalszy, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Żródło rozumności, ładu i porządku rzeczy nieożywionych i pozbawionych możliwości poznania, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Prawdo odwieczna, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Przedwieczny Absolucie, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Oświecający Demiurgu, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Kreatorze Wszechrzeczy, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Mądrości Niezgłębiona, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Oświecenie Odwieczne, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Wielki Architekcie Porządku Wszechrzeczy, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Źródło i Celu Nieskończonej Miłości, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Wszechstworzenia, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Jahwe, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Adonai, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Elohim, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Abba, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Adama i Ewy, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Abrahama, Izaaka i Jakuba, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Mojżesza, Dawida i Salomona, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Izajasza, Jeremiasza i Daniela, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Ezechiela, Ozeasza i Joela, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Jonasza, Micheasza i Zachariasza, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, wszystkich królów i proroków, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, wszystkich ludów, szczepów i języków, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Mocarzu Nieboskłonu, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Sprawiedliwości Nieustająca, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Miłosierdzie Nieskończone, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Kyriosie, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Władco materii, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Królu bytów widzialnych i niewidzialnych, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Światłości Najprawdziwsza, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Nauczycielu Cnót wszelkich, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Wzorze Męstwa, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Jezusa Chrystusa, Apostołów i Kościoła, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Posłańcu Parakleta, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Pantokratorze Szczęścia swych stworzeń, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Cherubinów i Serafinów, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Tronów, Władzy, Mocy, Zwierzchności i Księstw, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Aniołów i Archaniołów, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Mocny i Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Triumfujący w Chwale i Potędze, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Alfo i Omego, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, grecki Theosie, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, łaciński Deusie, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Jedyny w Trójcy Będący, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, w Majestacie Swym Niezmierny, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Duchu Najczystszy i Najwyższy, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Istoto Osobowa Odwieczna, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Twórco Czasu i Przestrzeni,

Boże Ojcze, Wszystko Przenikający i Wszechwiedzący, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Życie bez końca, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Dobroci Ludzkości, zmiłuj się nad nami,

Boże Ojcze, Jedyny Boże, Panie i Królu, zmiłuj się nad nami,

Boże  Ojcze, po trzykroć święty, zmiłuj się nad nami,

 

Baranku Boży, który gładzisz grzech świata, przepuść nam Panie,

Baranku Boży, który gładzisz grzech świata, wysłuchaj nas Panie,

Baranku Boży, który gładzisz grzech świata, zmiłuj się nad nami,

 

Módlmy się:

Boże Ojcze Wszechmogący w Trójcy Przenajświętszy, Tobie Cześć, Chwała, Moc, Potęga, Triumf i Uwielbienie niech będzie przez wcielenie Twego Uwielbionego Syna Jezusa Chrystusa i Posłannictwo Ducha Świętego, który żyjesz i królujesz przez wszystkie wieki wieków. Amen!

 

 

 

Piotr Żak – rocznik 1990, magister stosunków międzynarodowych (Uniwersytet Jagielloński) oraz magister amerykanistyki (Uniwersytet Jagielloński), oba tytuły uzyskane w 2014 roku. Zainteresowania naukowe: historia, dyplomacja, prawo międzynarodowe publiczne oraz teologia. Planowany doktorat w zakresie nauk społecznych, stricte stosunków międzynarodowych. W wolnych chwilach: podróże, fotografia przyrody oraz bieganie i jazda na rowerze. Członek Związku Strzeleckiego „Strzelec” Równość Wolność Niepodległość. Numer ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9145-2816.

DOKTRYNY W POLITYCE ZAGRANICZNEJ - SYNTEZA

Doktryna Trumana (doktryna powstrzymywania komunizmu) – program polityki zagranicznej USA, sformułowany przez prezydenta Harry'ego S. Trumana i przedstawiono 12 marca 194 roku w orędziu do Kongresu. Doktryna głosiła, że USA powinny pomagać narodom, które przeciwstawiają się presji zewnętrznej lub próbom przejęcia siłą władzy nad nimi przez uzbrojone mniejszości. Choć nie było to powiedziane wprost, doktryna odnosiła się do Związku Radzieckiego. Odnosiła się pierwotnie do Grecji i Turcji – 22 czerwca 1947 roku Truman podpisał akt, przekazujący 400 mln dolarów na ekonomiczną i wojskową pomoc dla tych krajów (250 mln dolarów dla Grecji i 150 mln dolarów dla Turcji). Doktryna stała się trwałą zasadą polityki zagranicznej USA, oznaczała ostateczne zerwanie z odradzającą się po wojnie polityką izolacjonizmu USA.

 

Doktryna Eisenhowera – koncepcja polityczna USA wobec Bliskiego i Środkowego Wschodu, przyjęta wspólną rezolucją obu izb Kongresu na wniosek prezydenta Dwighta Eisenhowera w styczniu 1957 roku, rozwijająca doktrynę Trumana, zakładając aktywne powstrzymywanie komunizmu przez udzielanie wszelkiej gospodarczej i politycznej pomocy dla jakichkolwiek zainteresowanych krajów tego regionu; dążyła do wypełnienia próżni polityczno-wojskowej w regionie powstałej po wycofaniu się Wielkiej Brytanii i Francji po kryzysie sueskim; posłużyła za podstawę do interwencji w Libanie w 1958 roku.

 

Doktryna Begina – izraelska doktryna zakładająca, że żaden wróg państwa żydowskiego nie może wejść w posiadanie broni masowej zagłady i dla uniknięcia takiej ewentualności, grożącej powtórką z Holokaustu, mogą być zastosowane prewencyjne działania militarne. Została sformułowana przez premiera Izraela Menachema Begina po ataku izraelskiego lotnictwa 7 czerwca 1981 roku na iracki reaktor atomowy Osirak, uważany za obiekt faktycznie służący budowie broni jądrowej. Obecnie bywa przywoływana w kontekście irańskiego programu nuklearnego, który często, i zwłaszcza w Izraelu, uważa się za zmierzający w rzeczywistości do zbudowania przez Iran bomby atomowej.

 

Doktryna Breżniewa (lub doktryna ograniczonej suwerenności) – radziecka doktryna określająca politykę wobec państw Układu Warszawskiego, sformułowana po wkroczeniu wojsk Układu do Czechosłowacji 20 sierpnia 1968 roku celem położenia kresu procesowi liberalizacji politycznej w tym kraju, mówiąca o prawie do interwencji w innym państwie komunistycznym w razie zagrożenia podstaw ustrojowych tego państwa. Została przedstawiona po raz pierwszy w artykule Siergieja Kowaliowa na łamach "Prawdy" 25 września 1968 roku zatytułowanym "Suwerenność i międzynarodowe zobowiązania państw socjalistycznych", w którym argumentowano, że suwerenność każdego z państw socjalistycznych nie może stać w sprzeczności z interesami światowego socjalizmu. Następnie została rozwinięta przez radzieckiego ministra spraw zagranicznych Andrieja Gromykę w przemówieniu na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ 3 października 1968 roku i potwierdzona przez sekretarza generalnego KPZR Leonida Breżniewa 13 listopada 1968 roku w wystąpieniu na V Kongresie PZPR w Warszawie. Ewidentnie sprzeczna z zasadami suwerenności państw i nieingerencji w sprawy wewnętrzne, została potępiona przez niektóre państwa bloku komunistycznego (Albania, Chiny, Rumunia). Doktryną tą uzasadniano jeszcze interwencję radziecką w Afganistanie w 1979 roku, ale została ona odrzucona przez Michaiła Gorbaczowa, który doszedł do władzy w ZSRR w 1985 roku.

 

Doktryna Calvo – zasada ogłoszona przez argentyńskiego prawnika Carlosa Calvo w 1868 roku, mówiąca że cudzoziemcy podlegają prawu danego państwa tak samo jak jego obywatele i spory ich dotyczące muszą być załatwiane przez lokalny system sprawiedliwości; dopiero po wyczerpaniu lokalnych środków prawnych cudzoziemiec może zwrócić się do rządu macierzystego o interwencję dyplomatyczną. Doktryna Calvo miała zapobiegać interwencjonistycznej polityce USA i mocarstw europejskich wobec słabszych państw latynoamerykańskich i została wprowadzona do systemów prawnych wielu państw Ameryki Łacińskiej.

 

Doktryna Carranzy – zbiór podstawowych zasad polityki zagranicznej Meksyku, ogłoszony 1 listopada 1918 roku przez ówczesnego prezydenta Venustiano Carranzę, obejmujący równość wszystkich państw, całkowity zakaz interwencji w sprawy wewnętrzne państw, równość praw cudzoziemców i własnych obywateli zgodnie z narodowym prawodawstwem. Doktryna Carranzy wyrażała dążenie do prowadzenia przez Meksyk niezależnej polityki zagranicznej i wewnętrznej i odmawiała USA prawa do interwencji w obronie właśności prywatnej znajdującej się w posiadaniu obcokrajowców.

 

Doktryna Cartera – doktryna polityki zagranicznej USA ogłoszona przez prezydenta Jimmy'ego Cartera w orędziu o stanie państwa 23 stycznia 1980 roku, w którym stwierdził on, że "jakakolwiek próba przejęcia kontroli nad regionem Zatoki Perskiej przez siłę zewnętrzną będzie traktowana jako atak na żywotne interesy Stanów Zjednoczonych Ameryki i taki atak będzie odparty wszelkimi niezbędnymi środkami, w tym siłą militarna." Doktryna Cartera, będąca rozwinięciem doktryny Eisenhowera z 1957 roku, stanowiła reakcję na niekorzystne z punktu widzenia USA wydarzenia roku 1979: rewolucję islamską w Iranie w styczniu oraz inwazję radziecką na Afganistan w grudniu. Interwencja ZSRR była postrzegana w USA jako możliwy pierwszy krok w kierunku zajęcia surowców energetycznych regionu Zatoki Perskiej, a obalenie szacha w Iranie oznaczało utratę kluczowego sojusznika w regionie. Najważniejsza konsekwencją doktryny Cartera była permanentna obecność militarna USA w regionie Bliskiego Wschodu: realizacja doktryny opierała się na zwiększeniu obecności US Navy w rejonie Zatoki Perskiej i Oceanu Indyjskiego oraz rozbudowie sił szybkiego reagowania (Rapid Deployment Joint Task Force, oficjalnie aktywowanych w marcu 1980 roku), na bazie których w 1983 roku powstało Dowództwo Centralne Stanów Zjednoczonych (Centcom) nadzorujące wszystkie amerykańskie operacje militarne w regionie Bliskiego Wschodu. Doktryna Cartera oznaczała też zwiększenie pomocy militarnej dla sojuszników regionalnych USA takich jak Arabia Saudyjska, Egipt i Izrael.

 

Doktryna Dullesa – doktryna ogłoszona w 1949 roku przez sekretarza stanu USA Johna Fostera Dullesa, zakładająca wypieranie komunizmu z rejonów, które znalazły się w strefie wpływów ZSRR po II Wojnie Światowej, zwłaszcza z Europy Wschodniej. Przewidywała zastosowanie różnych środków, nawet dojścia "na krawędź wojny", wspierała politykę zbrojeń. Aczkolwiek nie przyniosła rezultatów w latach 50-tych, stała się wzorem dla polityki zagranicznej prezydenta Ronalda Reagana w latach 80-tych.

 

Doktryna wyzwalania – ogłoszona w 1952 roku przez znanego amerykańskiego socjologa Jamesa Burnhama. Na jej ogłoszenie duży wpływ miał przyszły amerykański sekretarz stanu w latach 1953–1959 John Foster Dulles (wpływ na kształt doktryny wyzwalania miała inna doktryna z 1949 roku sformułowana przez Dullesa). Obowiązywała w amerykańskiej polityki zagranicznej do 1956 roku. Doktryna zakłada podjęcie przez kraje Zachodu działań na rzecz całkowitego zniszczenia komunizmu i wyzwolenia tych krajów Europy Wschodniej i Środkowej, które po 1945 roku znalazły się pod kuratelą Związku Radzieckiego. Doktrynę tę poparło wielu polityków zachodnioeuropejskich m.in. Walter Hallstein.

 

Doktryna Drago – zasada zgłoszona 29 grudnia 1902 roku przez ministra spraw zagranicznych Argentyny Luisa Marię Drago, będąca reakcją na próbę siłowego ściągnięcia długów od Wenezueli przez państwa europejskie, postulująca by uznać za nielegalne wszelkie próby użycia siły dla wyegzekwowania spłaty długów przez państwa amerykańskie. Drago zwrócił się ze swoim postulatem do USA, przedstawiając go jako logiczne przedłużenie doktryny Monroe. USA nieprzychylnie odniosły się do doktryny Drago - w grudniu 1904 roku prezydent Theodore Roosevelt ogłosił uzupełnienie doktryny Monroe mówiące, że USA mogą interweniować w Zachodniej Hemisferze celem zapewnienia wypełniania zobowiązań państw-dłużników wobec międzynarodowych wierzycieli. Doktryna Drago wzbudziła jednak duże zainteresowanie wśród państw latynoamerykańskich, stając się przedmiotem debaty na Kongresie Panamerykańskim w Rio de Janeiro w 1906 roku. Na międzynarodowej konferencji pokojowej w Hadze w 1907 roku przyjęto konwencję o ograniczeniu stosowania siły dla ściągania długów powstałych w drodze umów (tzw. konwencja Portera od nazwiska amerykańskiego dyplomaty Horace'a Portera), która stanowiła, że państwo-wierzyciel musi najpierw zaproponować dłużnikowi arbitrację i dopiero w przypadku odmowy poddania się arbitracji lub odmowy zastosowania się do wyroku może zastosować siłę wobec dłużnika. Doktryna Drago, całkowicie wykluczająca użycie siły dla ściągania długów, znalazła umocowanie dopiero w Karcie Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 roku, nakładającej na państwa zakaz użycia siły lub groźby jej użycia.



Doktryna elastycznego reagowania - Doktryna Kennedy'ego – doktryna sformułowana przez amerykańskiego prezydenta Johna Kennedy'ego w orędziu skierowanym do Konferencji Sojuszu dla Postępu w Punta del Este w dniu 5 lipca 1961 roku. Oznaczała zmianę amerykańskiej polityki zagranicznej w stosunku do państw Ameryki Łacińskiej. Zakładała, że władze amerykańskie będą uznawać i udzielać pomocy militarnej i gospodarczej tym krajom Ameryki Łacińskiej, które będą posiadać rządy wyłonione w demokratycznych wyborach i realizujące zarazem pewne reformy społeczne. Celem tej doktryny było doprowadzenie do izolowania komunistycznej Kuby wśród krajów regionu, doprowadzenie do pozbawienia jej członkostwa w OPA oraz zapobieżenie powtórzeniu rewolucji kubańskiej wśród innych państw regionu. Obowiązywała do grudnia 1963, kiedy to sformułowano nowa doktrynę Johnsona-Manna. Doktryna zakładająca rozbudowę różnych rodzajów sił zbrojnych, będących w stanie uczestniczyć w różnych rodzajach działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem wojen o małym zasięgu i partyzanckich; przyjęta po burzliwej debacie przez NATO w 1967 roku; była reakcją na zlikwidowanie przez ZSRR przewagi USA w broni jądrowej.

 

Doktryna dobrego sąsiedztwa – polityka USA wobec Ameryki Łacińskiej w latach 1933-45, proklamująca ułożenie stosunków USA z tym regionem na równoprawnych podstawach, przyznająca państwom regionu większą samodzielność w działaniach niż w okresie wcześniejszym; zainicjowana przez administrację Herberta Hoovera i praktykowaną przez administrację Franklina Delano Roosevelta, wprowadzała zasadę nieinterwencji, nieuznawanie podbojów terytorialnych, pokojowe rozwiązywanie sporów, nielegalność ściągania długów siłą oraz przewidywała zawieranie obustronnie korzystnych poruzumień handlowych; przejawami doktryny były m.in.: poparcie przez USA rezolucji o nieinterwencji na VII Konferencji Panamerykańskiej w Montevideo w 1933 roku, zniesienie w 1934 roku poprawki Platta przyznającej USA prawo interwencji na Kubie, renegocjacja traktatu o Kanale Panamskim w 1936 roku, tolerancja wobec nacjonalizacji przemysłu naftowego w Meksyku w 1938 roku, wprowadzenie polityki niskich taryf przez sekretarza stanu Cordella Hulla; uważa się, że doktryna dobrego sąsiedztwa znacząco poprawiła stosunki USA z Ameryką Łacińską i zapewniła jej współpracę podczas II Wojny Światowej.

 

Doktryna Estrady – kluczowa doktryna w polityce zagranicznej Meksyku, ogłoszona przez ministra spraw zagranicznych Genaro Estradę w 1930 roku, mówiąca że uznanie rządu innego państwa nie powinno opierać się na ocenie jego prawomocności lecz na jego faktycznej egzystencji. Wychodząc z zasady nieingerencji w sprawy wewnętrzne innych państw, stanowiącej zasadniczy element doktryny Carranzy z 1918 roku, deklarowano gotowość do kontynuacji stosunków dyplomatycznych z każdym reżimem władającym innym państwem, dopóki nie prowadził on polityki godzącej w interesy narodowe Meksyku. Doktryna Estrady, stanowiąca reakcję na politykę amerykańską wobec rządów meksykańskich, stała się podstawą polityki zagranicznej Meksyku na kolejne dekady; dlatego m.in. Meksyk odmówił zerwania stosunków z rządem Fidela Castro na Kubie w latach 60-tych. Dopiero podczas prezydentury Vicente Foxa (2000-06) zaznaczyła się tendencja do odchodzenia od doktryny Estrady.



Doktryna Forda – ogłoszona 7 grudnia 1975 roku przez prezydenta USA Geralda Forda doktryna odnosząca się do regionu Pacyfiku, stwierdzająca że USA w oparciu o potęgę militarną będą prowadzić na Dalekim Wschodzie politykę zmierzającą do utrzymania równowagi sił i bezpieczeństwa oraz niezależności sojuszników. Doktryna Forda koncentrowała się na sojuszu z Japonią i rozwijaniu współpracy z Chińską Republiką Ludową.



Doktryna Fukudy – zbiór podstawowych zasad polityki Japonii wobec Azji Południowo-Wschodniej, ogłoszony przez premiera Japonii Takeo Fukudę podczas przemówienia w Manili w sierpniu 1977 roku. Japonia zobowiązywała się, że 1) nie będzie już więcej odgrywać roli mocarstwa militarnego, 2) będzie działać na rzecz wzajemnego zrozumienia i zaufania w stosunkach z Azją Południowo-Wschodnią, 3) będzie pozytywnie współpracować z ASEAN i pełnić rolę pomostu między ASEAN a Indochinami, w ten sposób przyczyniając się do budowy pokoju i prosperity w Azji Południowo-Wschodniej. Głównym instrumentem realizacji doktryny Fukudy była pomoc rozwojowa. Mimo iż celom doktryny nie sprzyjał wybuch konfliktu w Kambodży po inwazji wietnamskiej w 1978 roku, to jednak stworzyła ona podstawę do trwałego zaangażowania Japonii w Azji Południowo-Wschodniej, np. japońska dyplomacja na początku lat 90-tych przyczyniła się do zakończenia konfliktu w Kambodży, a później uczestniczyła w operacji pokojowej w tym kraju.



Doktryna Hallsteina – ogłoszona w grudniu 1955 roku doktryna polityki zagranicznej RFN za chadeckich rządów Konrada Adenauera (do 1963 roku), Ludwiga Erharda (1963-66) i Kurta Georga Kiesingera (1966-69), zakładająca że tylko RFN ma prawo do reprezentowania narodu niemieckiego i jej rząd nie będzie utrzymywał stosunków dyplomatycznych z państwami uznającymi NRD. Nazwa doktryny pochodziła od jednego z jej współautorów, podsekretarza stanu w ministerstwie spraw zagranicznych RFN Waltera Hallsteina. Zastosowano ją dwukrotnie: zrywając stosunki z Jugosławią w 1957 roku i Kubą w 1963 roku. Pod koniec lat 60-tych doktrynę Hallsteina stosowano już mniej rygorystycznie (w 1967 i 1968 roku RFN nawiązała stosunki dyplomatyczne odpowiednio z Rumunią i Jugosławią), a zerwał z nią całkowicie socjaldemokrata Willy Brandt, który objął urząd kanclerski w 1969 roku i wprowadził tzw. Ostpolitik - politykę pojednania z państwami Europy Wschodniej.

 

Doktryna Johnsona-Manna – kontrrewolucyjna doktryna polityki USA w Ameryce Łacińskiej, sformułowana w grudniu 1963 roku przez prezydenta Lyndona Johnsona i podsekretarza stanu ds. międzyamerykańskich Thomasa Manna; zrywała z akcentującą demokrację polityką Johna F. Kennedy'ego, deklarując w zamian, że USA będą popierać każdy rząd sprzyjający interesom USA bez względu na sposób jego wyłonienia; przyczyniła się do przejęcia władzy przez reżimy wojskowe w większości państw Ameryki Południowej.

 

Doktryna Monroe – doktryna w polityce USA wobec Ameryki Łacińskiej, wywodząca się z oświadczenia prezydenta Jamesa Monroe 2 grudnia 1823 roku w orędziu do Kongresu, że niedopuszczalna jest jakakolwiek ingerencja państw europejskich w sprawy państw amerykańskich, a z kolei USA nie będą ingerować w sprawy Europy lub europejskich kolonii. Zawierała się w skrótowym haśle "Ameryka dla Amerykanów." Początkowo jedynie deklaracja, stała się obowiązującą doktryną polityki zagranicznej USA od lat 40-tych XIX wieku. Stanowiła wyraz poparcia USA i Wielkiej Brytanii dla nowych państw Ameryki Łacińskiej, które wyzwoliły się spod panowania hiszpańskiego i portugalskiego, oraz sprzeciwu wobec prób rekonkwisty oraz innych przejawów ekspansjonizmu europejskiego. Przez kolejne kilkadziesiąt lat była egzekwowana przede wszystkim siłą marynarki brytyjskiej i dopiero pod koniec XIX wieku zaczęła służyć jako uzasadnienie mocarstwowej polityki USA w regionie, a w 1904 roku została rozszerzona przez prezydenta Theodore'a Roosevelta o prawo do podejmowania przez USA jednostronnych interwencji w Ameryce Łacińskiej. Jej realizacja przybrała łagodniejsze formy w latach 30-tych i 40-tych XX wieku, gdy cele doktryny miały zostać osiągnięte poprzez mechanizmy współpracy w ramach panamerykanizmu. W okresie Zimnej Wojny ponownie uzasadniała operacje wojskowe USA, mające tym razem służyć powstrzymywaniu komunizmu.

 

Doktryna Nixona (znana też jako doktryna Guam) – doktryna przedstawiona przez prezydenta USA Richarda Nixona 25 lipca 1969 roku podczas pobytu na Guam, mówiąca  że USA będą wypełniać swoje zobowiązania traktatowe i zapewniać zgodnie z nimi pomoc wojskową i gospodarczą, ale będą oczekiwać, że partnerzy USA stojący w obliczu zagrożeń dla ich bezpieczeństwa będą ponosić główny ciężar zapewnienia obrony narodowej. Doktryna Nixona wynikała z rosnących kosztów udziału w wojnie w Indochinach i stanowiła podstawę do "wietnamizacji" tej wojny, obejmującej zmniejszanie zaangażowania militarnego w Wietnamie i zwiększanie roli odpowiednio dozbrojonych wojsk południowowietnamskich. Proces wycofywania się wojsk amerykańskich zakończono w 1973 roku, ale "wietnamizacja" okazała się fiaskiem, gdyż po 2 latach wojska komunistyczne zdobyły kontrolę nad Południowym Wietnamem. Doktryna Nixona oznaczająca redukcję bezpośredniego zaangażowania militarnego USA zagranicą znalazła też odzwierciedlenie na Bliskim Wschodzie, gdzie najważniejsi partnerzy amerykańscy, Iran i Arabia Saudyjska, uzyskali możliwość zakupu praktycznie nieograniczonych ilości nowoczesnej broni amerykańskiej.

 

Doktryna Reagana – kluczowa strategia w polityce zagranicznej prezydenta USA Ronalda Reagana (1981-89), zakładająca aktywne materialne i polityczne wsparcie USA dla państw i ruchów rebelianckich walczących z wpływami komunistycznymi. Przedstawiona została po raz pierwszy w prezydenckim orędziu o stanie państwa 6 lutego 1985 roku, w którym Reagan stwierdził, że poparcie dla "bojowników o wolność" stanowi formę samoobrony i blisko wiąże się z bezpieczeństwem narodowym USA. Nawiązywała do doktryny powstrzymywania z 1947 roku. Zgodnie z doktryną Reagana USA wsparły bojowników w Afganistanie, Nikaragui i Angoli, z różnym powodzeniem.

 

Makkartyzm – ogólna nazwa na zespół działań politycznych zainicjowanych przez specjalną komisję Senatu USA, Senate Internal Security Subcommittee (Senacki Podkomitet Bezpieczeństwa Wewnętrznego) powstałą 21 grudnia 1950 roku, której przewodniczącym i inicjatorem był senator Pat McCarran, wspierany bezpośrednio przez prezydenta Harry'ego Trumana, natomiast sekretarzem Joseph Raymond McCarthy, od którego nazwiska pochodzi nazwa tego ruchu. Termin ten został po raz pierwszy użyty przez satyryka Herberta Blocka z The Washington Post, 29 marca 1950 r. Innymi ważnymi organizacjami makkartyzmu były: House Un-American Activities Committee (Komisja Izby Reprezentantów do Badania Działalności Nieamerykańskiej) oraz Senate Permanent Subcommittee on Investigations (Stała Senacka Podkomisja Śledcza). Pierwotnie celem powołania komisji było przeciwstawienie się infiltracji instytucji rządowych przez członków Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych oraz agentów NKWD. Działania te jednak szybko wymknęły się spod kontroli i zostały rozszerzone przez grupę senatorów skupionych wokół McCarthy'ego na inwigilację wszelkich środowisk opiniotwórczych - aktorów, reżyserów, dziennikarzy, naukowców.

 

Doktryna Sinatry – żartobliwa nazwa, opisująca liberalizację polityki sowieckiej względem państw Układu Warszawskiego w okresie pierestrojki Michaiła Gorbaczowa. Nazwa ta nawiązywała do piosenki Franka Sinatry „My Way” i miała wskazywać, że Związek Radziecki pozwala poszczególnym państwom obozu komunistycznego na podążanie „własną ścieżką” w sprawach wewnętrznych.

 

Doktryna Chruszczowa – W 1956 roku na XX zjeździe KPZR Chruszczow wystąpił z referatem O kulcie jednostki i jego następstwach, w której ujawnił część prawdy o krwawych aspektach rządów Stalina. Referat, początkowo tajny, wywołał szok wśród komunistów, zapoczątkowując dyskusję na temat przyczyn stalinizmu. XX zjazd stanowił kulminację nowej polityki Chruszczowa określanej jako "odwilż", na który składała się masowa rehabilitacja ofiar terroru oraz liberalizacja polityki kulturalnej i społecznej. Chruszczow głosił urzeczywistnienie się komunizmu w ciągu 20 lat i na XXII Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego doprowadził do uchwalenia nowego programu partii komunistycznej. Próbował realizować doktrynę komunistyczną: ożywił walkę z religią, zmniejszał ogródki przyzagrodowe w kołchozach. Choć nie stosował drastycznych metod Stalina, twardo zwalczał wszelkie powstające w społeczeństwie ogniska opozycyjne - średnia roczna liczba osób skazywanych za działalność polityczną była znacznie wyższa, niż za Breżniewa. Jako jedną z form represji stosował przywrócone na masową skalę umieszczanie osób niewygodnych w szpitalach psychiatrycznych (psychiatria represyjna w ZSRR). W polityce zagranicznej Chruszczow balansował między ideą "pokojowego współistnienia", a próbami uzyskania przewagi w zimnej wojnie z USA. Jedną z takich prób był plan rozmieszczenia rakiet z ładunkami nuklearnymi na Kubie; ostra reakcja USA i groźba wybuchu wojny spowodowała wycofanie się Chruszczowa (kryzys kubański). Za jego czasów powstał też Mur Berliński, doszło do strącenia przez obronę powietrzną amerykańskiego samolotu zwiadowczego U2 nad Swierdłowskiem pilotowanego przez Francisa Gary'ego Powersa. Chruszczowowi zameldowano o tym na trybunie przed mauzoleum w czasie pochodu pierwszomajowego 1960 roku. Incydent doprowadził do zerwania planowanego spotkania z amerykańskim prezydentem. Słynne jest też wystąpienie przed Zgromadzeniem Ogólnym Narodów Zjednoczonych, podczas którego zdjął jeden z butów, a następnie zaczął nim tłuc w mównicę. W czerwcu 1961 roku w czasie spotkania na szczycie w Wiedniu wojowniczo zażądał od prezydenta Stanów Zjednoczonych Johna Kennedy'ego zniesienia do końca roku podziału Berlina między trzy mocarstwa oraz podpisania traktatu pokojowego w sprawie Niemiec.

 

Doktryna Gorbaczowa – Główne założenia swojej polityki Gorbaczow przedstawił w 1985 roku na plenum KC KPZR. Wtedy to padły, jak się później okazało ważne nie tylko dla ZSRR, ale i dla całego świata, słynne słowa Pierestrojka-przebudowa, głasnost-jawnoś i uskrojenije-przyspieszenie. Gorbaczow swoje rządy rozpoczął od radykalnych zmian kadrowych w kierownictwie partii. Polityka Gorbaczowa również wprowadziła znaczne zmiany w polityce zagranicznej ZSRR. Doprowadziła do porozumienia w sprawie wycofania sowieckich wojsk z Afganistanu, z terenów bardzo ważnych i strategicznych dla ZSRR.  W 1989 roku kolejne rządy w republikach bloku radzieckiego upadały, na co ostatecznie przystał Gorbaczow. Polityczne i gospodarcze zmiany, jakie nadchodziły dla Europy Środkowej i Wschodniej były nieuchronne i nieuniknione. Zmiany były wymuszone nie tylko kryzysem, zmianami władz, ale i sama gospodarka, aby stać się konkurencyjna i wydajna musiała się bardziej zliberalizować. Gorbaczow widząc, iż zmiany nastąpią niezależnie od polityki prowadzonej przez władze ZSRR, nie reagował na takie wydarzenia jak upadek muru berlińskiego w 1990 roku czy zjednoczenie Niemiec. Polityka ZSRR bardziej się otworzyła, w 1991 roku zawarto układ z Chinami rozwiązujący sporne sprawy graniczne. Zakończono również prowadzenie zbrojnych działań w Ameryce Środkowej w Salwadorze, co dało również kres w działaniach popierających ugrupowania terrorystyczne. Zdemokratyzowano również życie polityczne w Nikaragui. Na początku lat dziewięćdziesiątych nadbałtyckie republiki powoli odłączały się od ZSRR. Podobnie Litwa, Łotwa i Estonia, gdzie opozycja doszła do władzy i wkrótce ogłoszono niepodległość tych krajów. Ostateczną próbą utrzymania wpływu ZSRR było przeprowadzenie referendum w republikach, w którym proponowano utrzymanie jedności ZSRR na zasadach równouprawnienia i suwerenności poszczególnych krajów. Jednak taki zabieg nie przyniósł zamierzonych efektów, a kilka państw nawet nie wzięło udziału w referendum.

 

Doktryna Stimsona (znana też jako doktryna Hoovera-Stimsona) – dramatyczne, jednostronne oświadczenie wydane 7 stycznia 1932 przez sekretarza stanu USA Henry’ego Lewisa Stimsona, dotyczące „incydentu mukdeńskiego”. Stimson przekazał przedstawicielom Japonii i Chin w Waszyngtonie notę stwierdzającą, iż USA nie uznają de facto żadnego układu lub sytuacji, które mogłyby przynieść szkodę prawom rządu Stanów Zjednoczonych lub ich obywateli w Chinach. Kopie oświadczenia o treści: „Stany Zjednoczone nie uznają żadnego porozumienia chińsko-japońskiego, które mogłoby naruszyć prawa rządu amerykańskiego czy obywateli amerykańskich w Chinach, ani żadnej sytuacji wytworzonej przez środki gwałtu sprzeczne z Paktem Brianda-Kellogga”. Stimson rozesłał do Londynu i Paryża, zachęcając tamtejsze rządy do ogłoszenia podobnych deklaracji.



Doktryna Kirkpatrick – to doktryna polityki zagranicznej opracowana przez ambasador Stanów Zjednoczonych przy Organizacji Narodów Zjednoczonych Jeane Kirkpatrick w 1980 r. na podstawie opublikowanego eseju pt. „Dyktatury i podwójne standardy” (Dictatorships and Double Standards). Doktryna Kirkpatrick została wykorzystana do uzasadnienia amerykańskiej polityki zagranicznej w okresie zimnej wojny, która głosiła, że w krajach Trzeciego Świata, w tym również w Ameryce Łacińskiej USA mają do czynienia z prawicowymi reżimami, które powinny popierać oraz siłami lewicowo-komunistycznymi, które powinny zwalczać. Dodatkowo doktryna akcentowała fakt ewoluowania ustrojów prawicowych w kierunku demokratycznym w polityce, a liberalnym w gospodarce. Doktryna Kirkpatrick wywarła duży wpływ na politykę zagraniczną administracji prezydenta Ronalda Reagana, która wspierała działania antykomunistyczne np. w Gwatemali (do 1985), Filipinach (do 1986) i Argentynie (do 1983).

 

Doktryna Johnsona – wytyczne amerykańskiej polityki zagranicznej ogłoszone w 1965 przez prezydenta Stanów Zjednoczonych L.B. Johnsona. Zakładała aktywne przeciwstawianie się próbom rozszerzenia wpływów komunizmu w państwach położonych na półkuli zachodniej. Stanowiła uzasadnienie amerykańskiej polityki interwencjonizmu prowadzonej w sytuacji zagrożenia interesów Stanów Zjednoczonych (operacja wojsk amerykańskich w Dominikanie w 1965, lądowanie na Grenadzie 1983).

Doktryna Powella (ang. The „Powell Doctrine”) − program polityki zagranicznej USA sformułowanej i afirmowanej przez Colina Powella. Doktryna Powella przedstawia wizję i podejście do efektywnych i zdecydowanych działań wojskowych. Colin Powell pełniący funkcję Przewodniczącego Kolegium Połączonych Szefów Sztabów (Joint Chiefs of Staff - JSC – jest to najwyższe stanowisko wojskowe w Departamencie Obrony) współdowodził oddziałami amerykańskimi podczas I wojny w Iraku w latach 1990-91. Jako strateg wojskowy uważał, że działania wojskowe powinny być stosowane w ostateczności, gdy zawiodą metody dyplomacji i tylko wtedy, gdy istnieje wyraźne zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego. Do udziału w konflikcie zbrojnym powinno dochodzić tylko wówczas, gdy przewaga strony jest druzgocąca w stosunku do użytych sił wroga, a szanse na sukces są maksymalne przy minimalnej możliwość poniesienia strat. Twierdził, że wroga najlepiej atakować z powietrza, sprowadzając straty własnych ludzi do minimum. Amerykańskie bezzałogowe samoloty zmieniły charakter pola walki oraz stały się nowym ważnym elementem przemysłu obronnego. Elementem takiego podejścia było zastosowanie tej strategii podczas operacji Pustynna Burza w 1991 roku.

Doktryna Clintona – pod określeniem tym kryją się założenia amerykańskiej polityki zagranicznej, którymi kierował się podczas swojej prezydentury Bill Clinton. Nie istnieje jeden dokument, czy jedno przemówienie jasno deklarujące tę doktrynę. Jednak 26 lutego 1999 Clinton stwierdził, że Stany Zjednoczone nie będą angażować się w te konflikty, w których nie są zagrożone ich interesy. Doktryny nie zmieniają późniejsze jego oświadczenia o niedopuszczalności ludobójstwa, bowiem Stany Zjednoczone nie reagowały we wszystkich takich przypadkach.

 

Doktryna Busha – przyjęta przez administrację prezydenta Stanów Zjednoczonych George'a W.Busha linia polityki zagranicznej. Jej głównym założeniem jest koncepcja "wyprzedzającego uderzenia", która stwierdza, że USA mają prawo do prewencyjnego ataku militarnego na każde państwo, które stanowi lub może stanowić zagrożenie dla Stanów Zjednoczonych. Zgodnie z tymi założeniami USA rozpoczęły inwazję na Irak w 2003 roku, nazywaną II wojną w Zatoce Perskiej. Doktryna Busha jest mocno krytykowana na całym świecie, również w samych Stanach Zjednoczonych. Zarzuca się jej przede wszystkim ignorowanie autorytetu ONZ, wzniecanie nowych konfliktów w zapalnych częściach świata oraz eskalację konfliktu między Zachodem a cywilizacją islamską. Doktryna Busha przewiduje, że USA mają wspierać rozprzestrzenianie się klasycznego liberalizmu – jego instytucji i wartości. Celem ma być osłabianie dyktatur i zastępowanie ich rządami wyłonionymi przez narody.

 

Doktryna Weinbergera – Caspar Weinberger sformułował założenia działań obronnych Stanów Zjednoczonych już w 1984 roku. Stały się one „doktryną obronną”, która bez większych zmian realizowana była do czasów prezydentury Georga W. Busha. Bill Clinton  w czasie swojej prezydentury pozostał wierny założeniom Weinbergera, ale dodał do nich tezę o niedopuszczalności ludobójstwa. Podstawowe punkty tej doktryny to:

• Stany Zjednoczone nie powinny angażować swoich sił zbrojnych, jeśli podstawowe interesy Stanów Zjednoczonych lub ich sojuszników nie zostały zagrożone.
• Wojna to ostateczny środek polityki Stanów Zjednoczonych, dlatego wybór tej drogi wymaga zastosowania wszystkich koniecznych środków. Decydując się na rozwiązania siłowe należy wykazać niewzruszoną wolę zwycięstwa.
• Podjęte działania wojenne powinny mieć szerokie i głębokie poparcie opinii publicznej oraz Kongresu.
•  Podjęcie działań wojennych powinno być poprzedzone gruntownym przygotowaniem sił zbrojnych.
• Cele wojskowe oraz polityczne powinny być jasne i czytelne, a zarazem jasno zdefiniowane.
• Dobór sił i środków powinien wynikać z potrzeb militarnych, z kolei związek pomiędzy celami a siłami zbrojnymi (ich rozmiarem, składem, zadaniami) musi podlegać ciągłemu przeglądowi.

Plan Rapackiego - polski projekt utworzenia strefy bezatomowej w Europie Środkowej. Był kontynuacją polskich wysiłków dyplomatycznych w dziedzinie częściowych kroków rozbrojeniowych. Jedną z bezpośrednich przyczyn sformułowania koncepcji strefy bezatomowej był impas w rokowaniach Podkomisji Rozbrojeniowej ONZ w Londynie. W 1957 na XII sesji ZO ONZ minister spraw zagranicznych PRL Adam Rapacki złożył oświadczenie o gotowości Polski wprowadzenia w życic zakazu produkcji i magazynowania broni jądrowej na swoim terytorium, pod warunkiem przyjęcia takich zobowiązań przez oba państwa niemieckie. Czechosłowacja wyraziła gotowość przyłączenia się do strefy. Pełniejsza wersja planu Rapackiego została zawarta w memorandum rządu PRL z 14 lutego 1958 wręczonym przedstawicielom dyplomatycznym Belgii, CSRS, Danii, Kanady, NRD, USA, W Brytanii i ZSRR oraz RFN. 

 

 

 

 

 

 Piotr Żak – rocznik 1990, magister stosunków międzynarodowych (Uniwersytet Jagielloński) oraz magister amerykanistyki (Uniwersytet Jagielloński), oba tytuły uzyskane w 2014 roku. Zainteresowania naukowe: historia, dyplomacja, prawo międzynarodowe publiczne oraz teologia. Planowany doktorat w zakresie nauk społecznych, stricte stosunków międzynarodowych. W wolnych chwilach: podróże, fotografia przyrody oraz bieganie i jazda na rowerze. Członek Związku Strzeleckiego „Strzelec” Równość Wolność Niepodległość. Numer ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9145-2816.

TRADE AND ECONOMIC COOPERATION BETWEEN CANADA AND USA SINCE 1990 TO 2010

 

This essay will be discussed bilateral trade relations between Canada and the United States of America in the late 90s of the twentieth century to 2010. This is a comparative analysis. Appear in such terms as import, export and trade balance. All figures are in millions of U.S. dollars on a nominal basis, not seasonally adjusted unless otherwise specified. Details may not equal totals due to rounding. Attention will be focused exclusively on commercial cooperation regarding goods. Goal of this essay is to show the development, fluctuations or constraints encountered in 20 years in the import and export between Canada and USA.

1990 analyzing: the first thing arises is the negative balance of trade after the USA and in the whole year. USA exported less and imported more what worked out the result -7,706.3 $. The largest value of exported goods in 1990 took place in March and reached a result 8,074.9 $ while the smallest value of exported goods took place in December giving result 5,961.6 $. The highest value of imported goods in 1990 took place in October reached a result 8,701.4 $ while the lowest value was reached in January giving 6,799.0 $. Month which saw the biggest negative balance was September: -1,336.7 $ during April saw the lowest degree of negative balance: -95.8 $.  The total value of exported goods in 1990 amounted to 83,673.8 $ while imported goods 91,380.1 $.

1991 analyzing: it is noted that the negative trade balance fell to give the result -5,914.1 $ (about 2 million $ less than year before). The largest value of exported goods in 1991 took place in October reached a result 8,231.0 $ and the smallest value in December giving result 6,079.0 $. The highest value of imported goods took place in October reaching result 8,636.3 $ while the lowest value was reached in July: 6,906.3 $. Month which saw the biggest negative balance was December worked out the result -1,003.9 $ while April saw the lowest negative balance: -257.4 $. The total value of exported goods in 1991 amounted to 85,149.8 $ (about 2 million $ more than in 1990). The total value of imported goods was 91,063.9 $ (about this same $ result as before year).

1992 analyzing: it is concluded that the negative trade balance increased compared to the previous year giving -8,035.5 $ (about 3 million $ more than 1991). The biggest value   of exported goods in 1992 took place in June worked out the result 8,428.6 $ while the smallest value of export was in July: 6,877.0 $. The highest value of imported goods took place in October reaching result 9,100.3 $ while the lowest was in January: 7,169.6 $. Month which saw the biggest negative balance was December giving -1,175.5 $. The January saw smallest negative trade balance worked out the result -248.1 $. The total value of exported goods in 1992 amounted to 90,594.3 $ (about 5 million $ more than previous year). The total value of imported goods was 98,629.8 $ (about 7 million $ more than in 1991).

1993 analyzing: it can see that USA exported less and imported more what worked out the result -10,772.2 $ (about 2 million $ more than previous year). The biggest value of exported goods in 1993 took place in January and reached a result 6,878.4 $ while the smallest value of exported goods took place in June giving result 9,070.0 $. The highest value of imported goods took place in October reaching result 10,249.2 $ while the lowest value was reached in July: 7,845.1 $. Month which saw the biggest negative balance was October: -1,336.7 $ during August saw the lowest degree of negative balance: -453.9 $.  The total value of exported goods in 1993 amounted to 100,444.2 $ (about 10 million $ more than 1992) while imported goods 111,216.4 $ (about 13 million $ more than year before). What is interesting that 1993 years is the first in the history of census operation (since 1985) when both the monetary value of exports and imports in the relations USA - Canada has exceeded 100 million dollars.

1994 analyzing: it is noted that the negative trade balance continues to grow giving the result  -13,967.3 $ (it’s about 3 million $ more than before year). The largest value of exported goods in 1994 took place in November reached a result 10,590.1 $ and the smallest value in January giving result 7,578.1 $. The highest value of imported goods took place in November (similarly to export) reaching result 12,411.9 $ while the lowest was in January: 8,612.6 $ (similarly to export). Month which saw the biggest negative balance was November giving -1,821.8 $. The March saw smallest negative trade balance worked out the result -520.3 $. The total value of exported goods in 1994 amounted to 114,438.6 $ (about 14 million $ more than previous year). The total value of imported goods was 128,405.9 $ (about 17 million $ more than in 1993).

1995 analyzing: it can see that USA continually exported less and imported more what worked out the result -17,143.9 $ (about 4 million $ more than year ago). The biggest value of exported goods in 1995 took place in March and reached a result 11,718.5 $ while the smallest value of exported goods took place in July giving result 8,435.4 $. The biggest value of imported goods took place in October reaching result 13,167.9 $ while the smallest value was reached in July: 9,703.1 $ (the only one value of less than 10 million U.S. dollars in 1995!). Month which saw the highest negative balance was December giving -1,982.6 $ while March saw lowest negative trade balance worked out the result -891.9 $ (the only one value of less than 1 million U.S. dollars in whole year!). The total value of exported goods in 1995 amounted to 127,226.0 $ (about 13 million $ more than in 1994) while imported goods 144,369.9 $ (about 16 million $ more than year before).

1996 analyzing: there is still a negative trade balance after the USA in relation to Canada reaching result -21,682.4 $ (about 4 million $ more than year ago). The highest value of exported goods took place in November worked out the result 12,144.9 $ while the lowest value was reached in July 9,646.6 $ (the only one value below 10 million U.S. dollars in 1996). The biggest value of imported goods took place in May reaching result 13,749.4 $ while the smallest value was reached in July: 11,595.4 $. Month which saw the biggest negative balance was December worked out the result -2,426.3 $ while March saw the lowest negative balance: -1,161.3 $ (the first time when the limit of one million dollars has exceeded). The total value of exported goods in 1996 amounted to 134,210.2 $ (about 7 million $ more than 1995) while imported goods 155,892.6 $ (about 9 million $ more than previous year).

1997 analyzing: it is noted that the negative trade balance fell significantly (by value of about 6 million $) giving the result: -15,467.4 $. The biggest value of exported goods in 1997 took place in October and reached a result 14,093.1 $ while the smallest value of exported goods took place in July giving result 11,112.6 $. The highest value of imported goods took place in October reaching result 14,964.0 $ while the lowest value was reached in July: 12,374.8 $.  Month which saw the biggest negative balance was January: -1,952.8 $ during April saw the lowest degree of negative balance: -857.3 $. The total value of exported goods in 1997 amounted to 151,766.7 $ (about 17 million $ more than year ago) while imported goods 167,234.1 $ (about 12 million $ more than year before).

1998 analyzing: may be observed again a slight increase in the negative balance of trade: -16,652.5 $ (about 1 million $ more than in 1997). The highest value of exported goods took place in March worked out the result 14,573.1 $ while the lowest value was reached in July 10,517.0 $ (analogously to July of the previous year - a slight decrease). The biggest value of imported goods took place in March reaching result 15,392.1 $ while the smallest value was reached in July: 12,266.0 $. Month which saw the biggest negative balance was September worked out the result -1,903.1 $ while March saw the lowest negative balance: -819.0 $. The total value of exported goods in 1998 amounted to 156,603.5 $ (about 5 million $ more than previous year) while imported goods 173,256.0 $ (about 6 million $ more than a year ago).

1999 analyzing: there was a sudden increase in the negative balance of trade in relation to previous years, and especially the previous year (up by almost half, ie. 16 million $), reaching the amount of -32,111.1 $! The biggest value of exported goods in 1995 took place in November and reached a result 15,099.4 $ while the smallest value of exported goods took place in July giving result 11,519.3 $. The biggest value of imported goods took place in November reaching result 18,176.3 $ while the smallest value was reached in January: 14,550.1 $. It should be noted that in November the value of both - exports and imports reached the highest value in the whole year, which may be the result of this that there has been something which has boosted in bilateral exchanges this month. Month which saw the biggest negative balance was August worked out the result -3,421.8 $ while April saw the lowest negative balance: -1,993.8 $. The total value of exported goods in 1999 amounted to 166,600.0 $ (10 million $ more than previous year) while imported goods 198,711.1 $ (about 25 million $ more than 1998 year).

2000 analyzing: it is notices that the negative balance of trade increased by around 20 million $ in relation to previous year. It was: -51,897.4 $. The biggest value of exported goods in 2000 took place in June and reached a result 16,053.6 $ while the smallest value of exported goods took place in July giving result 12,152.8 $. The biggest value of imported goods took place in March reaching result 20,761.5 $ while the smallest value was reached in July: 16,888.5 $. Month which saw the highest negative balance was December giving -5,599.3 $ while February saw lowest negative trade balance worked out the result -3,123.4 $. The total value of exported goods in 2000 amounted to 178,940.9 $ (about 12 million $ more than 1999 year) while imported goods 230,838.3 $ (about 32 million $ more than previous year).

2001 analyzing: this year is characterized by a slight increase in the negative balance of trade growing about 1 million $ and worked out the result -52,843.8 $. The largest value of exported goods in 2001 took place in March reached a result 15,523.7 $ and the smallest value in December giving result 11,319.3 $. The highest value of imported goods took place in January reaching result 20,441.9 $ while the lowest was in December: 15,132.0 $. Month which saw the biggest negative balance was January worked out the result -6,775.3 $ while October saw the lowest negative balance: -3,647.7 $. The total value of exported goods in 2001 amounted to 163,424.1 $ (decrease in the value of around 15 million $) while imported goods 216,267.9 $ (decrease around 20 million $). Generally been declining this year in both exports and imports.

2002 analyzing: it is notices decrease in negative balance of trade (around 4 million $) giving -48,165.0 $. The biggest value of exported goods in 2002 took place in May and reached a result 14,586.2 $ while the smallest value of exported goods took place in July giving result 11,607.2 $. The largest value of imported goods in 2002 took place in October reached a result 19,044.1 $ and the smallest value in July giving result 15,910.8 $. Month which saw the highest negative balance was September giving -4,527.6 $ while June saw lowest negative trade balance worked out the result -3,222.5 $. The total value of exported goods in 2002 amounted to 160,922.7 $ (about 3 million $ more than 2001 year) while imported goods 209,087.7 $ (about 7 million $ more than previous year). 2002 is remembered as an year of general decline in all three values, ie. imports, exports, and negative balance of trade.

2003 analyzing: may be observed again a slight increase in the negative balance of trade: -51,671.0 $ (about 3 million $ more than a year ago). The highest value of exported goods took place in October worked out the result 15,554.6 $ while the lowest value was reached in July 12,029.5 $ (analogously to July of the previous year - a slight growth). The biggest value of imported goods took place in October reaching result 20,137.7 $ while the smallest value was reached in July: 17,079.4 $. Month which saw the biggest negative balance was July worked out the result -5,049.8 $ while May saw the lowest negative balance: -3,459.9 $. The total value of exported goods in 2003 amounted to 169,923.7 $ (rise about 9 million $) while imported goods 221,594.7 $ (rise around 12 million $).

2004 analyzing: there was a significant increase in negative balance of trade: -66,480.0 $ (about 15 million $ more than previous year). The largest value of exported goods in 2004 took place in March reached a result 17,227.0 $ and the smallest value in January giving result 13,315.8 $. The highest value of imported goods took place in June reaching result 23,250.8 $ while the lowest was in January: 18,925.8 $. Month which saw the biggest negative balance was June giving -6,817.8 $. The December saw smallest negative trade balance worked out the result -4,869.9 $. The total value of exported goods in 2004 amounted to 189,879.9 $ (about 20 million $ more than in 2003). The total value of imported goods was 256,359.8 $ (about 35 million $ more than before year).

2005 analyzing: further increase in negative balance of trade. The sum is -78,485.6 $ (about 12 million $ more than in 2004). The biggest value of exported goods in 2005 took place in March and reached a result 18,919.8 $ while the smallest value of exported goods took place in July worked out the result 14,719.6 $. The largest value of imported goods in 2005 took place in October reached a result 27,725.0 $ and the smallest value in July giving result 21,087.3 $. Month which saw the highest negative balance was October giving -8,978.5 $ while June saw lowest negative trade balance worked out the result -4,987.8 $. The total value of exported goods in 2005 amounted to 211,898.7 $ (about 22 million $ more than 2004 year) while imported goods 290,384.3 $ (about 34 million $ more than previous year).

2006 analyzing: it is notices decrease in negative balance of trade -71,781.8 $ (around 7 million $). The biggest value of exported goods in 2006 took place in March and reached a result 21,153.3 $ while the smallest value of exported goods took place in January giving result 17,261.1 $. The highest value of imported goods in 2006 took place in June reached a result 26,544.2 $ and the lowest value in July giving result 22,926.6 $. Month which saw the highest negative balance was January giving -8,704.8 $ while October saw lowest negative trade balance worked out the result -5,105.5 $. The total value of exported goods in 2006 amounted to 230,656.0 $ (about 19 million $ more than 2005 year) while imported goods 302,437.9 $ (about 12 million $ more than previous year). 2006 is remembered as an year when the value limit has been exceeded 300 million $.

2007 analyzing: followed by a further decrease in the negative balance of trade -68,168.6 $ (about 3 million $). This result it -68,168.6 $. The biggest value of exported goods in 2007 took place in October and reached a result 23,299.7 $ while the smallest value of exported goods took place in January giving result 17,803.6 $. The highest value of imported goods took place in October reaching result 28,714.4 $ while the lowest value was reached in February: 23,678.8 $.  Month which saw the biggest negative balance was January: -7,311.2 $ during May saw the lowest degree of negative balance: -5,127.5 $. The total value of exported goods in 2007 amounted to 248,888.1 $ (about 18 million $ more than previous year) while imported goods 317,056.8 $ (about 15 million $ more than in 2006).

2008 analyzing: there was a significant increase in negative balance of trade: -78,341.6 $ (about 10 million $ in relation to before year). The highest value of exported goods took place in June worked out the result 23,741.4 $ while the lowest value was reached in December 16,912.2 $. The biggest value of imported goods took place in July reaching result 32,208.4 $ while the smallest value was reached in July: 19,710.0 $. Month which saw the biggest negative balance was July worked out the result -9,883.0 $ while December saw the lowest negative balance: -2,797.8 $. The total value of exported goods in 2008 amounted to 261,149.8 $ (rise about 13 million $) while imported goods 339,491.4 $ (rise around 22 million $). It should be remembered that in 2008 began the global financial crisis which has not remained unnoticed in trade relations between the USA and Canada. The effects of this can already be seen in November and December 2008, when it clearly begin to shrink both exports and imports in bilateral relations.

2009 analyzing: it is notices dramatic decrease in negative balance of trade: -21,590.5 $ (it is about 57 million $ than year before!). The biggest value of exported goods in 2009 took place in November and reached a result 18,586.1 $ while the smallest value of exported goods took place in January worked out the result 14,733.6 $. The largest value of imported goods in 2009 took place in December reached a result 21,848.1 $ and the smallest value in May giving result 16,398.8 $. Month which saw the highest negative balance was December giving -3,315.5 $ while May saw lowest negative trade balance worked out the result -308.4 $. The total value of exported goods in 2009 amounted to 204,658.0 $ (about 57 million $ less than 2008 year) while imported goods 226,248.4 $ (about 100 million $ less than previous year!). In 2009 you see a huge fall in exports and imports caused by the growing global economic crisis. Consequently, there has also been a significant decrease in negative balance of trade. Albeit from month to month can be seen a gradual increase in exports and imports.

2010 analyzing: there was a slight increase in the negative balance of trade: -28,380.3 $ (about 7 million $ more than 2009). The largest value of exported goods in 2010 took place in June reached a result 22,275.2 $ and the smallest value in January giving result 17,238.7 $. The highest value of imported goods took place in June reaching result 24,693.6 $ while the lowest was in February: 21,233.2 $. Month which saw the biggest negative balance was January giving -4,415.2 $. The September saw smallest negative trade balance worked out the result -1,206.8 $. The total value of exported goods in 2010 amounted to 249,256.5 $ (about 45 million $ more than in 2009). The total value of imported goods was 277,636.7 $ (about 40 million $ more than before year). In 2010 can be seen a marked increase in exports and imports in trade relations between Washington – Ottawa.

In conclusion, it is noted that in the 20 years of economic cooperation in the dimension of trade between the USA and Canada saw the development of the value of exports and imports. In addition to this interesting observation is the fact that during the entire period of the mutual exchange of goods, United States of America had a negative trade balance.

 

 

BIBLIOGRAPHY:

 

·         http://www.census.gov/foreign-trade/balance/c1220.html#1990

 

Piotr Żak – rocznik 1990, magister stosunków międzynarodowych (Uniwersytet Jagielloński) oraz magister amerykanistyki (Uniwersytet Jagielloński), oba tytuły uzyskane w 2014 roku. Zainteresowania naukowe: historia, dyplomacja, prawo międzynarodowe publiczne oraz teologia. Planowany doktorat w zakresie nauk społecznych, stricte stosunków międzynarodowych. W wolnych chwilach: podróże, fotografia przyrody oraz bieganie i jazda na rowerze. Członek Związku Strzeleckiego „Strzelec” Równość Wolność Niepodległość. Numer ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9145-2816.