Na początku należy
wyjaśnić czym jest owo Purgatorium. Słowo to z języka łacińskiego oznacza
Czyściec, dawniej też stosowane powszechnie w języku polskim na określenie tego
pośmiertnego statusu duszy ludzkiej. Generalnie czyściec należy postrzegać
bardziej jako stan niż miejsce, dochodzenie duszy do absolutnie doskonałej
miłości, koniecznej do osiągnięcia szczęścia nieba, występuje wyłącznie w
teologii katolickiej. Termin purgatorium utworzony został w XII wieku,
zdefiniowany został przez Kościół katolicki w 1438 r. podczas soboru we
Florencji. Po raz pierwszy pojęcie pojawiło się pomiędzy rokiem 1160 a 1180. Od
tego poczęła się kształtować w teologii katolickiej idea czyśćca jako
określonego miejsca.
Kościół głosił istnienie
czyśćca już od czasów apostolskich. Jednym ze starożytnych pism, które – według
teologów katolickich – zawiera wzmiankę o stanie określanym dziś mianem czyśćca
jest „Didache” (I wiek n.e.). Dokument ten nawiązuje do Mt 5, 25-26: Wsadzony
do ciemnicy, odpowie za wszystkie swoje czyny i nie wyjdzie stamtąd, aż ostatni
grosz zwróci. W Piśmie Świętym słowo „czyściec” nie pada ani razu.
Teksty
starotestamentalne, mogące wskazywać na istnienie Czyśćca:
· Uczyniwszy zaś składkę pomiędzy
ludźmi, posłał do Jerozolimy około dwu tysięcy srebrnych drachm, aby złożono
ofiarę za grzech. Bardzo pięknie i szlachetnie uczynił, myślał bowiem o
zmartwychwstaniu. Gdyby bowiem nie był przekonany, że ci zabici
zmartwychwstaną, to modlitwa za zmarłych byłaby czymś zbędnym i niedorzecznym,
lecz jeśli uważał, że dla tych, którzy pobożnie zasnęli, jest przygotowana
najwspanialsza nagroda – była to myśl święta i pobożna. Dlatego właśnie
sprawił, że złożono ofiarę przebłagalną za zabitych, aby zostali uwolnieni od
grzechu (2 Mch 12, 43-46). Teologowie katoliccy
odwołują się do tego tekstu z wtórnokanonicznej 2 Księgi Machabejskiej mówiącej
o modlitwie i ofierze Judy za zmarłych. Ich zdaniem fragment ten suponuje
możliwość odpuszczania kar po śmierci i celowość przebłagalnych ofiar za tych,
którzy „pobożnie zasnęli”[1].
· A dusze sprawiedliwych są w ręku Boga
i nie dosięgnie ich męka. Zdało się oczom głupich, że pomarli, zejście ich
poczytano za nieszczęście i odejście od nas za unicestwienie, a oni trwają w
pokoju. Choć nawet w ludzkim rozumieniu doznali kaźni [śmierci],
nadzieja ich pełna jest nieśmiertelności. Po nieznacznym skarceniu [pobycie
w Czyśćcu?] dostąpią dóbr wielkich, Bóg ich bowiem doświadczył i znalazł ich
godnymi siebie. Doświadczył ich jak złoto w tyglu i przyjął ich jak całopalną
ofiarę [ogniem oczyszczającym?] Ci, którzy Mu zaufali, zrozumieją prawdę, wierni w miłości będą przy nim trwali: łaska bowiem i miłosierdzie dla Jego wybranych (Mdr 3, 1-6).
Wzmianki pośrednio
wskazujące na istnienie czyśćca można znaleźć również w następujących
fragmentach Nowego Testamentu:
· Tak też jawne się stanie dzieło
każdego: odsłoni je dzień Pański; okaże się bowiem w ogniu, który je wypróbuje,
jakie jest. Ten, którego budowla wzniesiona na fundamencie przetrwa, otrzyma
zapłatę; ten zaś, którego dzieło spłonie, poniesie szkodę: sam wprawdzie
ocaleje, lecz tak jakby przez ogień (1 Kor 3, 13-15);
· Pogódź się ze swoim przeciwnikiem
szybko, dopóki jesteś z nim w drodze, by cię przeciwnik nie podał sędziemu, a
sędzia dozorcy, i aby nie wtrącono cię do więzienia. Zaprawdę powiadam ci: nie
wyjdziesz stamtąd, aż zwrócisz ostatni grosz (Mt 5, 25);
· I uniesiony gniewem pan jego kazał
wydać go katom, dopóki mu całego długu nie odda. Podobnie uczyni wam Ojciec Mój
niebieski, jeśli każdy z was nie przebaczy z serca swemu bratu
(Mt 18, 34);
· Ów sługa, który poznał wolę swego
pana, a nic nie przygotował i nie uczynił zgodnie z jego wolą, otrzyma wielką
chłostę. Ten zaś, który nie poznał jego woli, a uczynił coś godnego kary,
otrzyma małą chłostę. Komu wiele dano, od tego wiele wymagać się będzie; a komu
wiele powierzono, tym więcej od niego żądać będą
(Łk 12, 47-48) – tutaj można zauważyć rozróżnienie na stopniowanie kar
czyśćcowych – na wielkie i małe kary;
· Jeśli ktoś powie słowo przeciw Synowi
Człowieczemu, będzie mu odpuszczone, lecz jeśli powie przeciw Duchowi Świętemu,
nie będzie mu odpuszczone ani w tym wieku, ani w przyszłym wieku
(Mt 12, 32);
· Ojcze Abrahamie – zawołał – zlituj
się nade mną i poślij Łazarza, aby zanurzył w wodzie koniec swego palca i
zwilżył mi język, gdyż cierpię w tym płomieniu. Dziecko – odpowiedział Abraham
– przypomnij sobie, że swoje dobro odebrałeś za życia, podobnie jak Łazarz zło.
Teraz on doznaje tu pociechy, a ty cierpisz. A poza tym między nami a wami
rozciąga się wielka przepaść, aby ci, którzy chcieliby przejść stąd do was, nie
mogli, i aby stamtąd do nas nikt nie zdołał się przenieść. Wtedy bogaty
powiedział: Proszę cię więc, ojcze, abyś posłał go do domu mego ojca. Mam
bowiem pięciu braci. Niech im złoży świadectwo, aby chociaż oni nie trafili do
tego miejsca udręki. Abraham na to: Mają Mojżesza i proroków, niech ich
słuchają. Nie, ojcze Abrahamie – nie przestawał prosić bogaty – jeśli pójdzie
do nich ktoś z umarłych, opamiętają się. Wtedy Abraham powiedział: Jeśli
Mojżesza i proroków nie słuchają, to choćby ktoś z umarłych powstał – nie dadzą
się przekonać (Łk 16, 24-31);
· A grzechów ich oraz ich nieprawości
więcej już wspominać nie będę. Gdzie zaś jest ich odpuszczenie, tam już więcej
nie zachodzi potrzeba ofiary za grzechy [w sensie ofiary
starotestamentalnej] (Hbr 10, 17-18).
Czyściec to przejściowy
stan, a nie miejsce, który trwa do chwili powszechnego zmartwychwstania[2]. Dostępują go dusze osób
umierających w łasce, ale które nie są całkowicie oczyszczone (KKK 1030). Człowiek
bowiem w Sakramencie Pokuty otrzymuje rozgrzeszenie, czyli odpuszczenie win,
nie zaś kar. Winę należy odpokutować pokutą zadaną przez kapłana. Jednak, aby
rozwiązać konsekwencje grzechów i win, tj. kary, należy je dodatkowo
odpokutować albo w życiu ziemskim (modlitwą, postem, jałmużną, ofiarowując
swoje cierpienia doczesne) albo po śmierci w Czyśćcu. Boże miłosierdzie
dopuszcza możliwość oczyszczenia miłości z egoistycznych przywiązań, do których
doprowadziły popełnione grzechy. Ciężar kary czyśćcowej zależy od rodzaju oraz
liczby popełnionych grzechów. Tak więc Sakrament Pokuty (Spowiedzi) jedynie i
aż polega na odpuszczeniu win, nawiązaniu ponownej relacji, przyjaźni z Panem
Bogiem. Konsekwencje jednak ludzkiego zła pozostają tak dla duszy, jak i
świata, co należy naprawić tak dodatkową pokutą, jak i zadośćuczynieniem Bogu i
bliźnim.
Oczyszczenie dokonuje się
przez „ogień”, który nie jest fizycznej natury, lecz jest bólem duchowym
wynikającym z uświadomienia sobie miłości Boga i własnych niedoskonałości.
Innym oczyszczającym cierpieniem jest tęsknota za Bogiem. Katechizm Kościoła
Katolickiego podkreśla, że cierpienia czyśćcowe są inne niż piekielne (KKK
1031). Po ukończeniu oczyszczenia dusze z czyśćca trafiają do nieba (nie ma
możliwości przejścia z czyśćca do piekła). Ogień czyśćcowy oczyszcza więc
świętych przed spotkaniem Ognia, który pochłania – Boga. Teksty biblijne
wskazujące na oczyszczenie poprzez ogień:
· Bóg nasz bowiem jest ogniem
pochłaniającym (Hbr 12, 29);
· Ten, którego dzieło wzniesione na
fundamencie przetrwa, otrzyma zapłatę; ten zaś, którego dzieło spłonie,
poniesie szkodę: sam wprawdzie ocaleje, lecz tak jakby przez ogień
(1 Kor 3, 14-15);
· Przez to wartość waszej wiary okaże
się o wiele cenniejsza od zniszczalnego złota, które przecież próbuje się w
ogniu, na sławę, chwałę i cześć przy objawieniu Jezusa Chrystusa
(1 P 1, 7);
· I tę trzecią część poprowadzę przez
ogień, oczyszczę ją, jak oczyszcza się srebro, i wypróbuję tak, jak złoto
próbują. I wzywać będzie mego imienia - a Ja wysłucham, i będę mówił: «Oto mój
lud», a on powie: «Pan moim Bogiem» (Za 13, 9);
· Doświadczył ich jak złoto w tyglu i
przyjął ich jak całopalną ofiarę (Mdr 3, 6).
Także Ojcowie Kościoła
wypowiadali się w sprawie istnienia purgatorium, a oto wybrane ich wypowiedzi:
Orygenes:
· Nie byłeś godny, aby ci darowano
pięćset lub pięćdziesiąt denarów, nie zasłużyłeś, aby usłyszeć: »Odpuszczone są
grzechy twoje« Łk 7:48, będziesz wtrącony do więzienia i tam spłacisz dług
pracą i wysiłkiem albo przez ponoszenie kary i cierpień, i nie wyjdziesz stąd,
jeśli nie oddasz ćwierci asa albo ostatniego pieniążka (...) Jeśli bowiem ten,
który jest winien niewiele, nie wychodzi do więzienia, jeśli nie zapłaci
ostatniej ćwierci asa, to temu, kto mieć będzie taki wielki dług, będą
wyznaczone niezliczone wieki na spłacenie długu[3];
· A kim jest ten, kto otrzymuje
zbawienie w drugim zmartwychwstaniu? Jest nim ten, kto potrzebuje chrztu
ogniem, kiedy przybędzie do owego ognia, a ogień go wypróbuje i znajdzie w nim »drewno,
siano i słomę« 1 Kor 3, 12, aby je spalić. Ze względu na to stwierdzenie
wczytujmy się usilnie w słowa Pisma, zachowujmy je w sercu i starajmy się żyć
wedle nich, abyśmy po odejściu z tego świata mogli być czyści, przygotujmy
nasze uczynki na odejście, abyśmy po śmierci zostali zaliczeni w poczet dobrych
i osiągnęli zbawienie[4];
Św. Cyprian:
· Czymś innym jest oczekiwać na
przebaczenie, a czymś innym przejść do chwały - być wrzuconym do więzienia i
nie wyjść stamtąd, aż się spłaci ostatni szelążek Łk 12:59 lub natychmiast
otrzymać nagrodę za wiarę cnotę; przez długie cierpienie za grzechy być w męce
przez ogień obmywanym i oczyszczonym lub przez cierpienie już grzechy wszystkie
oczyścić[5];
· Zanotujcie sobie dni tych, którzy już
odeszli, abyśmy mogli wspominać o nich, obchodząc pamiątkę męczenników[6];
·
Zawsze za nich, jak pamiętacie,
składamy ofiary i obchodzimy rocznice ich męczeństwa[7];
· (...) jeśli który z nas za łaską Bożą
szybciej uprzedzi drugiego, niechaj i u Pana nasza miłość dalej trwa. Nie
przestawajmy naszych braci i siostry polecać miłosierdziu Ojca[8]
Św. Efrem:
· Zmarli są bowiem wspomagani ofiarami,
które sprawują żywi. (...) Jeżeli ludzie Matatiasza (...) zadośćuczynili za
występki tych, którzy padli i byli w swych obyczajach bezbożni, o ileż więcej
kapłani Syna przez święte ofiary i modlitwy ustne zadośćuczynią za występki
zmarłych[9];
· Gdy upłynie 30 dni po mojej śmierci, to
złóżcie za mnie świętą ofiarę; albowiem pomaga się zmarłym przez ofiary, jakie
żyjący składają[10]
Św. Bazyli:
· Mniemam (...) że umierający (...)
jeśli mają jakieś plamy albo ślady grzechu, są zatrzymani (po śmierci), jeśli
natomiast są bez ran i plam, to jako niezwyciężeni i wolni są przy Chrystusie[11]
Św. Cyryl Jerozolimski:
· Potem modlimy się i za zmarłych
świętych ojców, biskupów i w ogóle wszystkich, którzy między nami żyli, wierząc
w bardzo wielką pomoc dla tych dusz, za które zanosi się modlitwę w chwili,
kiedy na ołtarzu spoczywa święta i straszliwa zarazem ofiara[12]
Św. Grzegorz z Nyssy:
· Zmazy, które w chwili śmierci są na
duszy muszą ogniem czyśćcowym być zgładzone.
Św. Ambroży:
· Jestem zdruzgotany w sercu, ponieważ
zabrany został mężczyzna, jakiego z trudem możemy znaleźć. Jednak tylko Ciebie
jedynego, Panie, powinno się wzywać, Ciebie prosić, abyś przywrócił go w synach.
Ty, Panie, strzegąc w tej słabości także dzieci, spraw, aby zbawieni zostali,
co oczekują Ciebie. Daj spoczynek doskonały słudze Twemu Teodozjuszowi, ten
spoczynek, który przygotowałeś dla Twoich świętych[13]
· Więc mniemam, że nie tyle należy ją
opłakiwać (zmarłej siostry Faustyna), ale bardziej należy towarzyszyć jej z
modlitwami i rozsądzam, że nie powinieneś jej łzami twymi zasmucać, lecz
bardziej polecać jej duszę Panu ofiarami[14]
· Uznaje ogień oczyszczający, po którym
następuje raj (Ps. 1)[15]
Św. Jan Chryzostom:
· Nie na próżno apostołowie wydali
zarządzenia, abyśmy w szacownych i czcigodnych tajemnicach pamiętali o tych, co
z tego świata zeszli (...) w tym bowiem czasie, kiedy cały lud i kapłani stoją
z wyciągniętymi rękami i złożona jest ofiara wzbudzająca lęk, to czyż Boga nie
przebłagamy, modląc się za nich?[16]
· Nieśmy im pomoc i pamiętajmy o nich.
Jeśli synowie Hioba zostali oczyszczeni przez ofiarę ich ojca, dlaczego
mielibyśmy wątpić, że nasze ofiary za zmarłych przynoszą im jakąś pociechę? Nie
wahajmy się nieść pomocy tym, którzy odeszli, i ofiarujmy za nich nasze
modlitwy[17]
Św. Augustyn:
· W tym życiu (Boże!) oczyść mnie i
uczyń mnie takim, dla którego już nie byłoby potrzebnego ognia poprawczego.
(...) Jest powiedziane »Sam będzie zbawiony tak jednak jakby przez ogień« 1Kor
3:15. A ponieważ jest powiedziane: »będzie zbawiony«, to lekceważy się ten
ogień. Jakkolwiek są zbawieni przez ogień, jednak ten ogień będzie większy,
aniżeli cokolwiek może ucierpieć człowiek w tym życiu[18]
· Czasowe kary cierpią jedni w tym
życiu, inni w drugim po śmierci, inni znowu tu i tam, ale tylko przed owym
surowym i ostatecznym sądem[19]
· Wysłuchiwana jest modlitwa albo
Kościoła, albo jakichś pobożnych dusz za niektórych zmarłych, lecz tylko za
tych odrodzonych w Chrystusie, jakich życie nie było na tyle złe, aby dla nich
miłosierdzie nie było konieczne[20]
· Nie należy temu przeczyć, że dusze
zmarłych otrzymują pomoc przez pobożność swych bliskich, kiedy jest składana
ofiara Pośrednika, albo jałmużny są w Kościele dawane. Lecz pomagają jedynie
tym, którzy na to zasłużyli w czasie życia ziemskiego. Jest to bowiem jakiś
rodzaj życia ani tak dobry, aby tej pomocy potrzebował po śmierci, ani tak zły,
żeby już to mu nie pomogło[21]
Św. Cezary z Arles:
Jeżeli zaś (...) nie
odkupujemy grzechów za pomocą dobrych uczynków, będziemy tak długo przebywali w
owym ogniu oczyszczającym, dopóki wspomniane małe grzechy nie zostaną spalone
jak drzewo, trawa i słoma (...) ów ogień oczyszczający będzie surowszy od tego,
co w tym życiu można widzieć, odczuć i pomyśleć[22]
Św. Grzegorz Wielki:
· Co do pewnych win lekkich trzeba
wierzyć, że jeszcze przed sądem istnieje ogień oczyszczający, według słów Tego,
który jest prawdą. Powiedział On, że jeśli ktoś wypowie bluźnierstwo przeciw
Duchowi Świętemu, nie zostanie mu to odpuszczone ani w tym życiu, ani w przyszłym
(Mt 12, 32). Można z tego wnioskować, że niektóre winy mogą być odpuszczone w
tym życiu, a niektóre z nich w życiu przyszłym[23].
Grzegorz pisze także o purgatorius ignis (ogień oczyszczający), jako usuwającym
drobne wady (drewno, siano, ściernisko), a nie grzechy śmiertelne (żelazo,
brąz, ołów)[24].
Inne teksty:
· Męczeństwo świętego Polikarpa biskupa
Smyrny (ok. 156): Centurion (...) oświadczył, że ciało jest własnością
państwa i polecił je spalić, tak jak jest to w zwyczaju. Tak więc mogliśmy później
zebrać jego kości, cenniejsze od klejnotów i droższe od złota, aby je złożyć w
miejscu stosownym. Tam też, jeśli to będzie możliwe, pozwoli nam Pan spotykać
się razem w weselu wielkim i radości, aby obchodzić rocznicę śmierci Polikarpa
jako dzień jego narodzin i w ten sposób wspominać tych, którzy walczyli przed
nami a zarazem ćwiczyć i przygotowywać tych, którzy będą walczyć w przyszłości;
· Testament Abrahama (100): [mówi o
duszy]: jej grzechy i jej czyny sprawiedliwe równoważyły się, dlatego anioł
nie daje jej na sąd, ani ku zbawieniu aż do czasu, kiedy przyjdzie Sędzia
wszystkich (...) I oni błagali i modlili się za tę duszę, a Bóg ich wysłuchał;
a gdy powstali z modlitwy, nie zobaczyli już tej duszy tam stojącej (...)
Została uratowana dzięki twojej modlitwie, i (...) anioł świetlany wziął ją i
zaniósł do raju (14:1-8);
· Dzieje Pawła (ok. 180): A Tekla nie
zwlekając, podniosła głos i rzekła: ‘Boże Niebios, Synu Najwyższego, przychyl
jej czego pragnie; niech córka jej, Falkonilla, żyje w wieczności’;
· Św. Jan Paweł II [mówiąc o Czyśćcu]: Termin
ten nie wskazuje miejsca, ale warunek istnienia. Ci, którzy po śmierci istnieją
w stanie oczyszczenia, są już w miłości Chrystusa, który usuwa z nich resztki
niedoskonałości jako „warunek istnienia”[25];
· Wizja Czyśćca wg św. Faustyny: Ujrzałam Anioła Stróża, który mi kazał pójść za sobą. W jednej chwili znalazłam się w miejscu mglistym, napełnionym ogniem, a w nim całe mnóstwo dusz cierpiących. Te dusze modlą się bardzo gorąco, ale bez skutku dla siebie, my tylko możemy im przyjść z pomocą. Płomienie, które paliły je, nie dotykały się mnie. Mój Anioł Stróż nie odstępował mnie ani na chwilę. I zapytałam się tych dusz, jakie ich jest największe cierpienie? I odpowiedziały mi jednozgodnie, że największe dla nich cierpienie to jest tęsknota za Bogiem. Widziałam Matkę Bożą odwiedzającą dusze w czyśćcu. Dusze nazywają Maryję „Gwiazdą Morza”. Ona im przynosi ochłodę. Chciałam więcej z nimi porozmawiać, ale mój Anioł Stróż dał mi znak do wyjścia. Wyszliśmy za drzwi tego więzienia cierpiącego. Usłyszałam głos wewnętrzny, który powiedział: Miłosierdzie moje nie chce tego, ale sprawiedliwość każe. Od tej chwili ściśle obcuję z duszami cierpiącymi[26].
Św. Tomasz z Akwinu w
swojej Summa Theologica uważał za prawdopodobne, że czyściec znajdował się
blisko piekła, tak że ten sam ogień, który dręczył potępionych, oczyszczał
sprawiedliwe dusze w czyśćcu. Ogień miał być materialny, chociaż miał inna
naturę niż zwykły ogień[27].
Św. Katarzyna Genueńska
nie przedstawia czyśćca jako elementu krajobrazu wnętrzności ziemi. U niej
ogień nie jest zewnętrzny, ale wewnętrzny. Czyściec jest ogniem wewnętrznym.
Święta mówi o drodze oczyszczenia duszy ku pełnej komunii z Bogiem, wychodząc
od własnego doświadczenia głębokiego bólu z powodu popełnionych grzechów, w
porównaniu z nieskończoną miłością Boga. W czasie nawrócenia Katarzyna nagle
odczuwa dobroć Boga, nieskończoną odległość swego życia od tej dobroci oraz
palący ogień w swym wnętrzu. To jest ten ogień, który oczyszcza, jest to
wewnętrzny ogień czyśćca[28].
Wyobrażenia czyśćca w
literaturze.
Tractatus de Purgatorio
Sancti Patricii stanowi relację angielskiego cystersa o
wizycie pokutującego rycerza w krainie czyśćca w jaskini na wyspie zwanej
Station Island lub Czyściec św. Patryka na jeziorze Lough Derg, Hrabstwo
Donegal, Irlandia. Jacques Le Goff (autor La naissance du Purgatoire - Narodziny
czyśćca), powiedział, że książka ta „zajmuje istotne miejsce w historii
czyśćca, w którego sukcesie odegrała ważną, jeśli nie decydującą rolę”. Jednym
z najwcześniejszych przedstawień czyśćca św. Patryka jest fresk w klasztorze
San Francisco w Todi, Umbria, Włochy. Dawno pobielony fresk został
odrestaurowany dopiero w 1976 roku. Malarzem był prawdopodobnie Jacopo di Mino
del Pellicciaio, a data powstania fresku to około 1345 roku. Czyściec jest
pokazany jako skaliste wzgórze wypełnione oddzielnymi otworami w jego
wydrążonym środku. Nad górą św. Patryk wprowadza modlitwy wiernych, które mogą
pomóc złagodzić cierpienia dusz poddawanych oczyszczaniu. We wszystkich
rozpadlinach grzeszników dręczą demony i ogień. Każdy z siedmiu grzechów
głównych - chciwość, zazdrość, lenistwo, pycha, gniew, nieczystość i obżarstwo –
ma swój własny obszar czyśćca i własne odpowiednie tortury[29].
Boska Komedia Dante
Alighieri. Dante wyobraża sobie czyściec jako wyspę na antypodach Jerozolimy,
wypchniętą w skądinąd w pustym morzu, przez przemieszczenie spowodowane
upadkiem Szatana, które pozostawiło go unieruchomionego w centralnym punkcie
kuli ziemskiej. Wyspa w kształcie stożka ma siedem tarasów, na których
oczyszczane są dusze z siedmiu grzechów głównych, gdy się wznoszą. Dodatkowe ostrogi
u podstawy trzymają ci, dla których rozpoczęcie wspinaczki jest opóźnione,
ponieważ za życia byli ekskomunikami, leniwymi lub odkładali skruchę. Na
szczycie jest ziemski raj, skąd dusze, oczyszczone ze złych skłonności i
udoskonalone, są zabierane do nieba[30].
Co istotne, Kościół
katolicki podaje do wierzenia, że można pomagać duszom w czyśćcu poprzez modlitwę,
posty, odpusty (zupełne i cząstkowe), nieszpory za zmarłych, dobre czyny,
odprawianie w ich intencji mszy świętej (zwyczaj mszy gregoriańskich) i
przystępowanie do Komunii Świętej. W intencji dusz cierpiących w czyśćcu wierni
mogą również, po spełnieniu ustalonych przez Kościół warunków, uzyskiwać wcześniej
wspomniane odpusty.
Na zakończenie warto oznajmić pewną prawdę. Kościół katolicki nigdy nie zawarł w swoim nauczaniu idei czyśćca jako miejsca, podobnie jak nie przypieczętował swym autorytetem idei Otchłani, co również postulowali niektórzy teologowie. Czyściec jest najwyższym aktem Bożego Miłosierdzia. Inaczej Boga zmarli wierni, jednak nie do końca oczyszczeni, nie mogliby oglądać w Niebie, aż do powtórnego przyjścia Jezusa na ziemię.
Prochem jesteś i w proch się obrócisz! (Rdz 3, 19) ale Pan cię wskrzesi w dniu ostatecznym. Żyj w pokoju!
* W nawiasach
kwadratowych podane są dopiski autora.
[1] Encyklopedia Katolicka, t.
3. Lublin: Tow. Naukowe Katol. Uniw. Lub., 1989, s. 939.
[2] Ibidem.
[3] Homilie o Ewangelii św. Łukasza,
Orygenes przekł. S.Kalinkowski, Warszawa 1986, s. 135-136.
[4] Homilie o Księdze Jeremiasza,
Komentarz do Lamentacji Jeremiasza, Homilie o Księgach Samuela i
Księgach Królewskich, Orygenes przekł. S. Kalinkowski, Warszawa 1983, s. 39.
[5] List 55:20; tekst wg Eschatologia.
Rzeczy Ostateczne Człowieka i Świata ks. W. Granat, Lublin 1962 s. 246).
[6] Ibidem, List 12:2.
[7] Ibidem, List 39:3.
[8] Ibidem, List 60:5.
[9] Testamentum 72, 78; tekst
wg Eschatologia. Rzeczy Ostateczne Człowieka i Świata ks. W. Granat,
Lublin 1962 s. 247.
[10] Testamentum 72; tekst wg Patrologia ks.
prof. dr J. Czuj, Poznań 1953, s. 97.
[11] In Psalmum 7, 2; tekst wg Eschatologia.
Rzeczy Ostateczne Człowieka i Świata ks. W. Granat, Lublin 1962 s. 247.
[12] Katecheza V o wtajemniczeniu IX
tekst wg Eschatologia. Rzeczy Ostateczne Człowieka i Świata ks. W. Granat,
Lublin 1962 s. 247.
[13] Mowa na śmierć Teodozjusza 36;
tekst wg Mowa na śmierć Teodozjusza przekł. A. Kotłowska; Poznań 2008,
s. 37, 39.
[14] List 39, 4 do Faustyna; wg
innych wydań II:8,4.
[15] Patrologia ks. prof. dr J.
Czuj, Poznań 1953, s. 142.
[16] In Phil. hom. 3 n, 4; tekst wg Eschatologia.
Rzeczy
Ostateczne Człowieka i Świata
ks. W. Granat, Lublin 1962 s. 247.
[17] Homiliae in primam ad
Corinthios 41, 5; tekst wg Katechizm Kościoła Katolickiego 1992,
par. 1032.
[18] Enarr. in ps. 37, 3; tekst
wg Eschatologia ks. M. Ziółkowski, Sandomierz 1958 s. 253.
[19] De civitate Dei 1. 21, c. 13; tekst wg Eschatologia.
Rzeczy
Ostateczne Człowieka i Świata
ks. W. Granat, Lublin 1962 s. 247.
[20] De civitate Dei 1. 21, c. 24, n. 2;
tekst wg Eschatologia. Rzeczy
Ostateczne Człowieka i Świata
ks. W. Granat, Lublin 1962 s. 247.
[21] Enchiridion; tekst wg Eschatologia.
Rzeczy Ostateczne Człowieka i Świata ks. W. Granat, Lublin 1962 s. 247.
[22] Sermones 104, 4-5; tekst wg
Eschatologia. Rzeczy Ostateczne Człowieka i Świata ks. W. Granat, Lublin
1962 s. 247.
[23] Dialogi 4, 39; tekst wg
Katechizm Kościoła Katolickiego 1992, par. 1031.
[24] Grzegorz Wielki, Dialogi,
Księga IV, rozdział 39
[25] Jan Paweł II, Audiencja Generalna,
04.08.1999; https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/audiences/1999/documents/hf_jp-ii_aud_04081999.html
(dostęp: 01.11.2021).
[26] F. Kowalska, Dzienniczek; https://milosierdzieplock.pl/pl/czysciec-sf
(dostęp: 01.11.2021).
[27] CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Hell
[28] Benedykt XVI, Im bardziej
miłujemy Boga, tym bardziej kochamy bliźnich; Audiencja ogólna w Watykanie,
12 stycznia 2011.
[29] Jacques Le
Goff, The Birth of Purgatory, University of Chicago Press 1986, ss.
167−168.
[30] D. Alighieri, Czyściec [w:]
„Boska Komedia”, tłum. J.Korsak; https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/boska-komedia-czysciec.html
(dostęp: 01.11.2021).
Piotr Żak – rocznik 1990, magister stosunków międzynarodowych (Uniwersytet Jagielloński) oraz magister amerykanistyki (Uniwersytet Jagielloński), oba tytuły uzyskane w 2014 roku. Zainteresowania naukowe: historia, dyplomacja, prawo międzynarodowe publiczne oraz teologia. Planowany doktorat w zakresie nauk społecznych, stricte stosunków międzynarodowych. W wolnych chwilach: podróże, fotografia przyrody oraz bieganie i jazda na rowerze. Członek Związku Strzeleckiego „Strzelec” Równość Wolność Niepodległość. Numer ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9145-2816.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz